Η μετάβαση στο γονεϊκό ρόλο

Γράφει η Ίντα Ελιάου,



Συμβουλευτική Ψυχολόγος (BSc, MSc, PGDip., MA)



Μετάβαση ως περίοδος αλλαγών:

Καθ' όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής μας ερχόμαστε αντιμέτωποι με νέες καταστάσεις, νέες προσδοκίες από τον εαυτό μας αλλά και από τους γύρω μας, νέους ρόλους που καλούμαστε να λάβουμε. Μπορεί αυτές οι αλλαγές να επιφέρουν ποικίλες επιβραβεύσεις, διαφορετικές από τις συνηθισμένες, αλλά ταυτόχρονα φέρουν και πολλές απώλειες και πρωτόγνωρα συναισθήματα στα οποία θα πρέπει να προσαρμοστούμε. Πόσο επίπονο αλλά στη συνέχεια ωραίο ήταν όταν έφυγες από το σπίτι και τη μαμά και πήγες στο νηπιαγωγείο με τα άλλα παιδιά; Πόσο οδυνηρή ήταν η εικόνα της μαμάς να χαϊδεύει αντί για εσένα το αδερφάκι που μέχρι χτες δεν υπήρχε και τώρα λατρεύεις; Πόσο τρομακτικό ήταν αρχικά να μένεις μόνος/η σε μια ξένη πόλη παρόλο που άλλοι φοιτητές ήταν γύρω σου και με τους οποίους μετά διασκέδαζες; Πόσο κουραστικό αν και αργότερα οικονομικά απελευθερωτικό ήταν από φοιτητής να ξυπνάς κάθε πρωί για την δουλειά; Πόσο αγχωτικό και καταπιεστικό είναι να ξυπνάς τα μεσάνυχτα από το κλάμα ενός μωρού που σου θυμίζει πως τώρα ποια είσαι γονιός και κατευθείαν γεμίζεις υπερηφάνεια;

Ένα μονάχα παράδειγμα της μετάβασης του ατόμου σε κάτι καινούριο είναι αυτό της μετάβασής του στο γονεϊκό ρόλο. Παρά τα θετικά του να γίνεται κανείς γονιός μια τέτοια αλλαγή αποτελεί μια δύσκολη περίοδο για το κάθε άτομο ξεχωριστά αλλά και για το ζευγάρι αφού πολλά πράγματα πρέπει να αναπροσαρμοστούν για το άτομο και το ζευγάρι έτσι ώστε να συμβαδίζουν με τη νέα δυναμική της οικογένειας και επομένως με τις πολύ διαφορετικές ανάγκες της. Έρευνες συνεχίζουν να δείχνουν πως η μετάβαση στο γονεϊκό ρόλο με τις πολλές αλλαγές που φέρει, δημιουργεί είτε μια αλλά μεγάλης περιόδου κρίση στην οικογένεια είτε πολλές κρίσεις αλλά μικρές (Shapiro & Gottman, 2005; Miller & Newman, 1978; Dyer, 1963).



Ποιες αλλαγές έχει να αντιμετωπίσει ο νέος γονιός;

Μερικές από τις αλλαγές είναι θετικές. Ίσως είναι αυτές που μας ωθούν να κάνουμε παιδιά ή μας δίνουν δύναμη να συνεχίσουμε τον γονεϊκό αγώνα. Οι Hoffman and Hoffman (1973), ανέπτυξαν ένα συγκεκριμένο θεωρητικό μοντέλο όπου όρισαν 9 βασικές αλλαγές αξιών και επιβραβεύσεις που φέρει η άφιξη ενός παιδιού.

1. Ενήλικη καταξίωση και κοινωνική ταυτότητα: όταν κάποιος γίνεται γονιός αυτόματα γίνεται αποδεκτός από την κοινωνία ως ένας υπεύθυνος και ώριμος άνθρωπος.

2. Προέκταση του εαυτού: η απόκτηση παιδιού ικανοποιεί την ανάγκη του ατόμου να εξελιχθεί, να μάθει νέα πράγματα, να επαναπροσδιορισθεί το νόημα της ίδιας του της ζωής, όπως και η βιολογική ανάγκη του ατόμου να ΄ζήσει' μέσω του παιδιού του και μετά θάνατον.

3. Ηθικές αξίες: η απόκτηση παιδιού ωθεί τους γονείς να εξελίξουν τις ηθικές αξίες τους αφού αναγκάζονται να μειώσουν τον εγωισμό τους, μαθαίνουν να θυσιάζονται και να προσφέρουν.

4. Συναισθηματικούς δεσμούς και τρυφερότητα: το άτομο καλλιεργεί και ικανοποιεί την ανάγκη να εκφράζουν την αγάπη και την τρυφερότητα του σε ένα άλλο πρόσωπο και να γίνεται και ο ίδιος αποδέκτης αυτών.

5. Διασκέδαση και πνευματική εγρήγορση: μπαίνει το επιπλέον ενδιαφέρον στη ζωή του γονέα που απορρέει από την φυσική περιέργεια του παιδιού.

6. Επιτεύγματα και δημιουργικότητα: ικανοποιείται η ανάγκη του ατόμου να γίνεται δημιουργικός και να πετυχαίνει πράγματα κατά τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού.

7. Εξουσία και επιρροή: ο γονέας έχει πλέον ένα μόνιμο δέκτη που τον επηρεάζει και τον ΄σχηματίζει΄ σύμφωνα με τη δική του προσωπικότητα και τις δικές του αξίες και αντιλήψεις.

8. Κοινωνική σύγκριση: μέσω των παιδιών ο ενήλικας ικανοποιεί ακόμα και υποσυνείδητα την ανάγκη του για αυτοεπιβεβαίωση - συγκρίνοντας την εμφάνιση, τη συμπεριφορά, τα επιτεύγματα του παιδιού του με αυτά των άλλων.

9. Οικονομική χρησιμότητα: τα χρήματα του γονέα αποκτούν ποια νόημα εφόσον χρησιμεύουν για κάτι μεγάλο όπως το μέλλον ενός παιδιού. Παράλληλα μπορεί να υπάρχει και ο εφησυχασμός πως αργότερα το παιδί θα συμβάλει στην επιχείρηση του γονέα.

Παρόλα αυτά το να αποκτά κανείς παιδί φέρει πολλές αρνητικές αλλαγές. Το 1975, Η Hoffman μετά από έρευνά της κατέγραψε συγκεκριμένες κατηγορίες αρνητικών αλλαγών και συνεπειών που είναι και η αιτία που μια τέτοια αλλαγή παίρνει χρόνο για να γίνει αποδεκτή από το νέο γονέα. Είναι λογικό και αναμενόμενο λοιπόν ο γονέας να χρειάζεται χρόνο και επίπονο αγώνα για να καταφέρει να προσαρμοστεί σε όλες αυτές τις αλλαγές.

· Έλλειψη ελευθερίας: Όταν αποκτά κάποιος παιδί αναγκαστικά περιορίζεται αισθητά η ελευθερία του. Ο γονέας δεν μπορεί να βγαίνει κάθε βράδυ ή ακόμα και να κοιμάται όταν είναι κουρασμένος εφόσον όλα κινούνται γύρω από και σύμφωνα με τις ανάγκες του μωρού.

· Οικονομικές: τα έξοδα του γονέα αυξάνονται καθώς και η πίεση εξοικονόμησης αποθέματος για κάποια δύσκολη στιγμή ή για το μέλλον του παιδιού.

· Παραδοσιακές ανησυχίες: συμπεριλαμβάνουν ανησυχίες σχετικά με την υγεία, την ασφάλεια και την ευημερία του παιδιού.

· Δυσκολίες και δεσμεύσεις κατά τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού: ο γονέας καλείται να φέρει εις πέρας πράγματα που του είναι δυσάρεστα ή δύσκολα όπως το να αλλάζει πάνες, να γίνεται αυστηρός/η κ.α.

· Επιπτώσεις στην επαγγελματική κατάσταση: ο ένας γονιός -συνήθως η μητέρα - πολλές φορές αναγκάζεται να αφήσει τη δουλειά της για να μείνει σπίτι με το μωρό. Φυσικά μια τέτοια αλλαγή είναι τρομερά δύσκολο να γίνει αποδεκτή ενώ πολλές φορές αναγκάζει τον άλλο γονέα να δουλεύει ακόμα πιο πολύ για να καλυφθούν τα έξοδα με συνέπεια η μητέρα να μένει πολλές ώρες μόνη στο έλεος του παιδιού της και ο πατέρας να κουράζεται περισσότερο έχοντας λιγότερο ελεύθερο χρόνο.

· Ανησυχία για το μέλλον του παιδιού: στην σημερινή κοινωνία πολλοί γονείς ανησυχούν για το πως θα επιβιώσει το παιδί τους στον επικίνδυνο αυτό κόσμο. Αν μπλεχτεί με ναρκωτικά και κακές παρέες; εάν εξαπατηθεί ή γίνει θύμα εκμετάλλευσης;

· Επιπτώσεις της άφιξης του παιδιού στο ζευγάρι: οι νέες ανάγκες της οικογένειας συνήθως αυξάνει τις συγκρούσεις στο ζευγάρι. Οι συγκρούσεις αυτές μπορεί να είναι απόρροια διαφωνιών σχετικά με τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού, ξέσπασμα λόγω της κούρασης των γονέων ή ακόμα και αγανάκτηση για την απομάκρυνση που αναγκαστικά βιώνει το ζευγάρι, τουλάχιστον τον πρώτο καιρό.

· Γονεϊκός ρόλος: οι νέοι γονείς συνήθως διακατέχονται από συναισθήματα ανεπάρκειας σχετικά με τις γονεϊκές τους ικανότητες. Είμαι καλός γονιός; Μήπως δεν πρέπει να το μαλώνω ή να το παίζω τόσο; Είμαι και εγώ όπως ήταν ο πατέρας μου μαζί μου;

· Επιπτώσεις στο σώμα και την ψυχή: ο γονιός καταναλώνει πολύ σωματική ενέργεια αλλά και ψυχική για να καταφέρει να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του μωρού. Μπορεί να υπάρξουν βραδιές που δεν θα κοιμηθεί καθόλου ή μέρες που θα πρέπει να υποστεί το διαρκές κλάμα του μωρού.

· Κοινωνικές αναπροσαρμογές: η άφιξη του μωρού πολλές φορές αναγκάζει το ζευγάρι να βγαίνει με άτομα που έχουν και εκείνα μωρά ή πιο νωρίς ή σε πιο ήσυχα μέρη για να είναι ξεκούραστοι και έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τον αγώνα της επόμενης ημέρας.



Αλλαγή και κρίση:

Οποιαδήποτε αλλαγή στη ζωή μας ακόμα και θετική όπως η επιθυμητή γέννηση ενός παιδιού δημιουργεί μια αίσθηση απώλειας κάποιων πραγμάτων που είχαμε πριν, θρήνο για την απώλεια αυτή, ανασφάλεια ως προς το άγνωστο, πολλές νέες έγνοιες, δυσκολίες και φυσικά πολύ άγχος για το πως θα αντιμετωπιστούν όλα αυτά και το πως θα προσαρμοστούμε στη νέα πραγματικότητα. Αυτή η παροδική περίοδος προσαρμογής στα νέα δεδομένα όπου η αγωνία, ο φόβος, το στρες, η απορία κ.α. επικρατούν και νέες τακτικές αντιμετώπισης των καταστάσεων δοκιμάζονται, ονομάζεται 'κρίση' (Day 2006; Hill, 1949). Η ένταση και η φύση αυτής της κρίσης είναι διαφορετική για τον καθένα αφού εξαρτάται από το φύλο του ατόμου, την ηλικία του, το χαρακτήρα και τα βιώματά του, το πόσο έτοιμος/η είναι να γίνει γονιός -σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο-, εάν πρόκειται για επιθυμητή εγκυμοσύνη, αργότερα το φύλο του παιδιού και ο χαρακτήρας του, η σχέση γονέων εάν υπάρχει , η στήριξη που έχουν από τον κοινωνικό τους περίγυρο κ.α. Η περίοδος της κρίσης λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζει το άτομο αποτελεί μια φυσιολογική φάση της ζωής του ατόμου που του παρέχει την ευκαιρία να εξελιχθεί, να ανακαλύψει και να σχηματίσει νέα κομμάτια του εαυτού του. Πρόκειται για μια νέα ευκαιρία για δημιουργικότητα, εξερεύνηση νέων αποθεμάτων, υιοθέτηση νέων τρόπων συμπεριφοράς και αντιμετώπισης καταστάσεων, σύνθεσης καινούριων ρόλων και ανάπτυξης νέων δεσμών.

Στην διαδρομή αυτή το άτομο πρέπει να:

· Προσέχει τον ίδιο του τον εαυτό και όχι μόνο το μωρό. Πρέπει να προσπαθεί να τρώει καλά, να αθλείται και όσο γίνεται να διασκεδάζει.

· Σέβεται τα συναισθήματά του καθώς κανένα συναίσθημά μας δεν είναι τυχαίο, σωστό ή λάθος. Κάθε συναίσθημα αποτελεί απάντηση σε κάποιο ερέθισμα και το αισθανόμαστε για κάποιο λόγο.

· Επιτρέπει στον εαυτό του όχι μόνο να χαρεί με τις θετικές αλλαγές που φέρει η άφιξη ενός μωρού, αλλά και να θρηνήσει για όλα αυτά που έχουν χαθεί ή περιοριστεί.

· Μιλάει για τα συναισθήματά του. Κανένας δεν μπορεί να καταλάβει τι αισθανόμαστε εάν δεν προσπαθήσουμε να του το εξηγήσουμε.

· Ζητάει βοήθεια όταν τη χρειάζεται. Εάν δεν μπορεί ο άλλος να βοηθήσει θα μας το πει!

· Συζητάει με το/η σύντροφο για τα ωραία του να είναι κανείς γονιός αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Ο ρόλος του γονέα είναι πρωτόγνωρος και για τους δύο και έτσι η συζήτηση θα βοηθήσει στην εκτόνωση, τον εφησυχασμό αλλά και την εξεύρεση λύσεων.

· Συζητά με το/η σύντροφό και να ορίσουν μαζί χωριστό χρόνο για τον καθένα τους, χωριστό χρόνο για τους δυο τους και χωριστό χρόνο για ολόκληρη την οικογένεια. Το ότι απέκτησε κάποιος παιδί δε σημαίνει πως δεν υπάρχει ο ίδιος σαν άνθρωπος που έχει και αυτός ανάγκες ή πως δεν χρειάζεται χρόνο η σχέση με το/η σύντροφό σου.

· Προετοιμάζεται για αυτά που δεν ξέρει. Προετοιμαζόμαστε για τα πάντα στη ζωή μας εκτός από τον ρόλο του γονέα. Ρώτα!Διάβασε! Μάθε ότι δεν ξέρεις απ' το να προσπαθείς μόνος/η να το ανακαλύψεις κατά τη διάρκεια της φουρτούνας. Ζήτα βοήθεια από ειδικό πριν φτάσεις σε αδιέξοδο.

Η περίοδος της προσαρμογής στη ζωή με παιδί είναι ένα ταξίδι. Δεν μπορούμε να απολαύσουμε τις ομορφιές τις νέας χώρας εάν δεν υποστούμε πρώτα τη ζάλη και την κούραση από τις στροφές στο δρόμο, την αλλαγή της ώρας, τον καιρό που συνέχεια αλλάζει!


ΠΗΓΗ:

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα, ‘Καστοριανή Εστία’, 03.03.16, Αριθμός Φύλλου: 747 , σελ.10-11.