How to Take Notes You Will Remember

Laptop versus hand-written notes: what the difference reveals about memory.

A new study finds that if you want to better absorb concepts over the long-term, it’s better to take notes by hand.

Two psychologists were inspired to carry out the research after noticing a problem with recalling notes taken on a laptop.

Pam Mueller, a psychologist at Princeton University, found that switching back to a pen and paper from a laptop had been beneficial.

The study’s co-author, Daniel Oppenheimer, had a similar experience, which Mueller explains:

“Danny said that he’d had a related experience in a faculty meeting: He was taking notes on his computer, and looked up and realized that he had no idea what the person was actually talking about.”

They set out to test this hunch scientifically by having 65 college students watch TED talks and then have them answer questions about what they’d learnt (Mueller & Oppenheimer, 2014).

The questions, which were asked 30 minutes after watching the video, fell into two categories:

Factual-recall: for example, “Approximately how many years ago did the Indus civilization exist?”

Conceptual-application: for example, “How do Japan and Sweden differ in their approaches to equality within their societies?”

What they found was little difference in factual recall: people could remember about the same proportion of facts in both groups.

The big difference came in what people had understood conceptuallyfrom the lecture.

Here it turned out that the paper-and-pen note-takers had retained a significantly larger proportion of conceptual information.

The reason for this difference comes down to the mental processes involved in laptop versus hand-written notes.

It is likely that laptop note-takers tend to just transcribe what they are hearing verbatim, whereas hand-written note-takers engage more with the information.

“It may be that longhand note takers engage in more processing than laptop note takers, thus selecting more important information to include in their notes, which enables them to study this content more efficiently.”

This was borne out by the study’s results, which found that students whose notes had the least overlap with what was said in the videos, performed better in the test.

In other words: just transcribing stuff verbatim isn’t doing you much good.

Pam Mueller concludes with a warning:

“Our new findings suggest that even when laptops are used as intended — and not for buying things on Amazon during class — they may still be harming academic performance.”

Should you want to keep taking notes on your laptop, the best advice is to try and distil what the speaker is saying, rather than writing down phrases or sentences verbatim.

That’s because the mental act of processing information better embeds it into your memory.

Source:

http://www.spring.org.uk/2014/05/how-to-take-notes-you-will-remember.php (accessed 22.05.14)

The enigma of dyslexic musicians

Can a musician be dyslexic? The question might seem an odd one, but its relevance becomes clear when you look at auditory theories of dyslexia. We've known for several decades that most dyslexics are poor at phonological processing – segmenting and identifying speech sounds and linking these to written letters. Some researchers argue that this is a language-specific deficit, but others have amassed evidence to suggest that the phonological difficulties are downstream consequences of a broader problem with auditory perception. In a recent paper, Weiss and colleagues turned this issue on its head and looked at dyslexia in people who ought to be very good at auditory perception, i.e., musicians.

A frustrating aspect of the study was that we don't know how common dyslexia is in musicians. The authors mention that Nigel Kennedy and John Lennon were dyslexic, but the evidence is anecdotal and there appear to have been no proper surveys to compare the prevalence of dyslexia in musicians with other types of expert.

Be this as it may, Weiss et al managed to recruit a group of 24 professional musicians who reported difficulty reading, who were compared with other musicians matched for age, musical education and reasoning skills. They screened these individuals to confirm that the dyslexic group were poor on reading measures, whereas the control group was not. The study did also include parallel groups of dyslexics and controls who were not musicians, but these were recruited from a different study and they did not complete all of the same experimental measures.

The principal findings were that the musicians did well on tests of auditory discrimination, regardless of whether or not they were dyslexic. On the other hand, the two groups of musicians differed significantly on tests of auditory working memory, with dyslexics impaired on measures of memory span for syllables, melodic patterns and rhythmic patterns.

So can we conclude from this study that problems in basic auditory perception are not implicated in dyslexia? Well, things are not so simple. Few people would accept that all dyslexia is the same: it is likely that there are multiple reasons for reading failure. So showing that someone is dyslexic despite good auditory perception is not all that informative: their dyslexia might arise from another cause. It would be more interesting if one could show that someone was not dyslexic despite poor auditory perception. In fact, there are such instances in the literature: Ayotte et al (2002), for instance, described eleven individuals with congenital amusia, who reported no learning difficulties except with music. And our group have studied children with mild-moderate hearing loss who had age-appropriate literacy scores despite poor auditory discrimination. So there are reasons to question whether the auditory deficit observed in many (non-musician) dyslexics is a causal factor. It therefore is interesting to ask whether the dyslexic musician data might suggest alternative approaches.

Given that auditory perceptual problems were not at the root of the dyslexia in musicians, then what is? The authors proposed that deficient auditory memory was the culprit. The dyslexic musicians seemed to have a generic problem with short-term retention of all kinds of auditory material, be it verbal or nonverbal. This suggests one of two possible interpretations: first, there could be two kinds of dyslexia: one (seen in non-musicians) due to impaired auditory discrimination, and the other (seen in musicians) to poor auditory memory. Alternatively, the notion of an auditory discrimination deficit could be a red herring, with auditory memory a more salient reason for poor reading in all people, both musicians and non-musicians. It is unfortunate that data on the nonverbal auditory memory tasks was not available for the non-musicians, as this might have helped distinguish these possibilities.

Nevertheless, there are reasons to be cautious in interpretation of these results. The memory limitations found in the dyslexic musicians were surprising, because one might have anticipated that such a deficit would be a handicap for a professional musician. One question that this study raises is whether the specific auditory tasks used in this study might have elicited specific strategies in those with musical training which could confound interpretation of them as pure memory measures. There may have been benefit in mentally encoding the materials in memory tasks by verbal labels or visualising a musical score. It is possible that the dyslexic vs non-dyslexic musicians differed in the ease with which they adopted such strategies, and that this, rather than any more fundamental memory deficit, led to group differences.

Altogether this is an intriguing study that is far from conclusive but does raise further questions about the relationship between verbal and nonverbal auditory processing, as well as suggesting that auditory memory may be a more crucial component of dyslexia than basic auditory discrimination. And it opens a new line of research into dyslexia in musicians, who are a fascinating group because of their prolonged training in aspects of auditory perception.

SOURCE:

BPS Research Digest

_________________________________ 

Weiss, A., Granot, R., & Ahissar, M. (2014). The enigma of dyslexic musicians Neuropsychologia, 54, 28-40 DOI: 10.1016/j.neuropsychologia.2013.12.009

Η θεραπευτική κατανόηση και επεξεργασία της σιγής που σφραγίζει το στόμα του θύματος

Γράφει η Ίντα Ελιάου

Τα θύματα είτε νέων είτε παλιότερων μορφών κακοποίησης βιώνουν ένα συνονθύλευμα συναισθημάτων μέσα στο οποίο εγκλωβίζονται. Τα συναισθήματα αυτά διαρκώς θεριεύουν, διογκώνονται, κυριεύουν το άτομο και το εκβιάζουν σε ατέρμονη σιγή. Για την καλύτερη κατανόηση του φαινομένου, το παρακάτω άρθρο θα επικεντρωθεί στο συναισθηματικό συνονθύλευμα που φράζει το στόμα των ενήλικων θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης συγκεκριμένα, κατά την παιδική τους ηλικία. Γιατί λοιπόν, είναι τόσο δύσκολο να κοιτάξει κανείς αυτό που του συνέβη κατάματα, πόσο μάλλον να μιλήσει γι ‘αυτό; 

Ντροπή:

Η ντροπή αποτελεί το μεγαλύτερο θέμα στην κακοποίηση. Μάλιστα, και μόνο η συζήτηση για ντροπή, φέρνει πολύ ντροπή, γι’ αυτό και αποφεύγεται (Raine, 1998). Η ντροπή είναι ο ανυπέρβλητος φόβος του να αποκαλυφθεί ποιος πραγματικά είναι κανείς. Διεισδύει στο άτομο από κάτι εξωτερικό όπως σημαντικοί άλλοι, κυρίως στην παιδική ηλικία και στη συνέχεια εσωτερικεύεται (Raine, 1998). Εσωτερικεύεται και γίνεται τοξική όπου τα πάντα γύρω από το άτομο και όλοι ερμηνεύονται ως ντροπιαστικά. Δεν χρειάζεται πλέον το περιβάλλον για να νιώσει το άτομο ντροπή διότι η ντροπή είναι συνεχώς μέσα του (Gilbert, 1998).

Η σεξουαλική κακοποίηση συγκεκριμένα, είναι κάτι τόσο ντροπιαστικό για το θύμα διότι συνδέεται πάρα πολύ άμεσα με το σώμα του ατόμου και τη σεξουαλικότητά του σε σύγκριση με μια ληστεία ή ένα ξυλοδαρμό. Με έναν τρόπο τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης κουβαλάνε μέσα τους την ντροπή που ανήκει στον θύτη τους (Raine, 1998). Και έτσι μέσα από το πρίσμα της, αισθάνονται πως η κακοποίηση που υπέστησαν μπορεί να διαστρεβλώσει τον τρόπο που τους αντιλαμβάνονται οι άλλοι όπως και την ίδια την σεξουαλικότητά τους (Fontes, 2007). 

Δυστυχώς, η ντροπή αυτή που καβαλά το άτομο δεν εξαφανίζεται με το πέρας της παιδικής ηλικίας παρά κρατάτε μέσα του, εκκολάπτεται και εμφανίζεται μέσα από ποικίλες συμπεριφορές που υιοθετεί το άτομο και χρησιμοποιεί ακόμα και στην ενήλικη ζωή του (Heffner, 2002). 

Αδυναμία, ανισχυρότητα:

Άλλα συναισθήματα που σφραγίζουν το στόμα των θυμάτων είναι αυτά της αβοηθησίας, αδυναμίας και του πόνου. Τα παιδιά - θύματα, δεν υποφέρουν μονάχα από την σεξουαλική κακοποίηση αλλά από όλο το περιβάλλον στο οποίο ζουν, που συνήθως είναι κρύο, σκληρό, ελεγκτικό, γεμάτο φόβο, άγχος και παραμέληση (Fontes, 2007). Έτσι το παιδί βρίσκεται διαρκώς να είναι αβοήθητο: δεν μπορεί να μιλήσει ή όταν μιλάει για αυτό που περνάει δεν ακούγεται. Είναι αδύναμο: δεν μπορεί να κάνει τίποτα και είναι στο έλεος των ενηλίκων (Bogorad, 1998). Και βρίσκεται σε τρομακτικό πόνο: αιμορραγεί εσωτερικά και τίποτα δε του φέρει ανακούφιση.

Ο αβάσταχτος αυτός πόνος συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή όπου η έλλειψη προσωπικών ορίων, στο οποίο το αβοήθητο, χωρίς δικαιώματα παιδί είχε μάθει, επιτρέπει και στον ενήλικα να δέχεται συμπεριφορές που άλλα άτομα ποτέ δεν θα δεχόταν. Έτσι, θυματοποιείται (Grauerholz, 2000), γίνεται ευάλωτο ή αντιθέτως υπερελεγκτικό και χειριστικό (Heffner, 2002), χαρακτηριστικά έντονα και στη θεραπεία όπου το άτομο αρχίζει υποσυνείδητα να λειτουργεί ελεγκτικά ‘σπάζοντας’ διαρκώς το θεραπευτικό πλαίσιο. Π.χ. δεν πληρώνει, καθυστερεί, απουσιάζει κ.α. 

Θυμός:

Ο θυμός είναι μια πολύ δυνατή δύναμη, κλειδωμένη μέσα στο άτομο, η οποία μπορεί να προκαλέσει τρομερή καταστροφή στον εαυτό (Negrao et al., 2005), και όταν εξωτερικεύεται και είναι εκτός ελέγχου μπορεί επίσης να προκαλέσει βία. Αυτή ακριβώς η έντασή του, είναι που τρομάζει τόσο καθώς βιώνεται εσωτερικά ως κάτι το πολύ καταστροφικό παρόλο που μπορεί να είναι επίσης πηγή παρακίνησης για αλλαγές (De Zulueta, 2006). 

Ο θυμός είναι ένα δευτερογενές συναίσθημα που σημαίνει πως πάντα υπάρχει ένα άλλο συναίσθημα που κρύβεται από κάτω, το συναίσθημα του πόνου (De Zulueta, 2006). Αυτοί που έχουν υπάρξει θύματα κακοποίησης, πονάνε. Μπορεί να φαίνονται ήρεμοι και συγκαταβατικοί μα μέσα τους είναι γεμάτοι θυμό, οργή, εχθρικότητα που τους ταλανίζει. Θυμό για πολλούς ανθρώπους (De Zulueta, 2006): Τον θύτη, τον άλλο γονέα ή συγγενή, την κοινωνία, το σχολείο, την εκκλησία. Φυσικά αυτός ο θυμός μπορεί να μην αναγνωρίζεται και να μεταφέρεται σε άλλες σχέσεις π.χ. θεραπευτική ή να ξεχειλίζει και εμφανίζεται με διάφορες μορφές- π.χ. ψυχοσωματικά, φοβίες-. Τα στρώματα καταπιεσμένου θυμού που συσσωρεύονται με το πέρασμα του χρόνου οδηγούν στην οργή που δεν επιτρέπει στο άτομο να έχει αντιδράσεις ανάλογες των περιστάσεων μα ανεξέλεγκτα ξεσπάσματα (Bogorad, 1998). 

Αμφιθυμία:

Μία άλλη μεγάλη συνέπεια της σεξουαλικής κακοποίησης είναι ότι αφήνει το θύμα να αισθάνεται μπερδεμένο, ακροβατώντας ανάμεσα σε μια πληθώρα διαφορετικών και πολλές φορές αντιφατικών συναισθημάτων, η οποία ενισχύεται εάν ο θύτης ήταν αγαπημένο πρόσωπο (Heffner, 2002). Αυτή η αμφιθυμία μπερδεύει και διαστρεβλώνει το παρελθόν, το παρόν αλλά και το μέλλον του ατόμου (Bogorad, 1998). Γιατί συμβαίνει αυτό ιδιαίτερα στη σεξουαλική κακοποίηση;

Τα σώματα των παιδιών αντιδρούν στη σεξουαλική διέγερση και βιώνουν ακόμα και απόλαυση παρόλο που αυτό μπορεί παράλληλα να τους προκαλεί αηδία. Παιδιά που ζουν μέσα σε ένα περιβάλλον όπου δεν υπάρχει κανένας εφησυχασμός ή φροντίδα είναι πεινασμένα για προσοχή. Έτσι ενώ σε καμία περίπτωση δεν προσκαλούν ή ξεκινούν την κακοποίηση, μπορεί να αντλούν ευχαρίστηση από την σεξουαλική προσοχή που δέχονται, αν και ακολουθούν αισθήματα αηδίας, ταπείνωσης (Fontes, 2007; Bogorad, 1998; De Zulueta, 2006). Ακριβώς λοιπόν σε αυτήν την αμφιθυμία έγκειται η χρόνια και παράλογη ψευδαίσθηση που έχουν πως οι ίδιοι ως παιδιά ήταν υπαίτιοι για την κακοποίησή τους (Fontes, 2007; Bogorad, 1998). Και αυτό συνεχίζεται και στη ενήλικη ζωή όπου η σεξουαλική ευχαρίστηση, ακόμα και το φλερτ, ξυπνά αίσθημα ντροπής, ενοχής και μίσους. Έτσι οι σεξουαλικές σχέσεις στιγματίζονται από επιθυμία αλλά και αηδία, και ενοχή (Bogorad, 1998). Αυτό όλο ενισχύεται όταν ο ίδιος ο θύτης ισχυριζόταν πως το θύμα 'συνεργαζόταν' μαζί του ή ότι το ήθελε ή ότι του άρεσε (Fontes, 2007). 

Φόβος και Προδοσία:

Όσο πιο κοντινό είναι το άτομο που κακοποιεί τόσο πιο μεγάλη είναι η προδοσία της εμπιστοσύνης, που στιγματίζει το άτομο το οποίο πολλές φορές από μόνο του, βάζει ασυναίσθητα τρικλοποδιά στις σχέσεις του ή προτιμά κακοποιητικές σχέσεις καθώς τότε τουλάχιστον ξέρει τι να περιμένει (Bogorad, 1998; Heffner, 2002). 

Τα άτομα αυτά έχουν προδοθεί από τους πιο κοντινούς ανθρώπους τους. Επιπλέον, βαθιά προδοσία είναι και το ότι ενώ ο άλλος γονέας ή συγγενής μπορούσε να έχει βοηθήσει επέλεξε να μην κάνει τίποτα (Bogorad, 1998). Το παιδί τότε δεν είχε που να στραφεί, έμεινε μόνο, μπερδεμένο και αβοήθητο πολύ συχνά κατηγορώντας τον εαυτό του που δεν μιλά, δε ζητά βοήθεια ή ακόμα και για αυτό που του συμβαίνει. Έτσι, και ως ενήλικας δυσκολεύεται να εμπιστευτεί και να επενδύσει σε σχέσεις, φυσικά το ίδιο ισχύει και για τη θεραπευτική, καθώς περιμένει να ξαναπροδοθεί και να ξαναπληγωθεί (Bogorad, 1998). 

Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο επίκεντρο της κάθε θεραπευτικής προσέγγισης θα πρέπει να είναι η θεραπευτική σχέση, με απώτερο στόχο την δημιουργία και ενίσχυση εμπιστοσύνης. Η θεραπευτική σχέση πρέπει να αποτελεί το εφαλτήριο για την έκφραση και εξερεύνηση επώδυνων συναισθημάτων που μεταβιβάζονται στο θεραπευτή αλλά και στη σχέση μας. H εξερεύνηση των διαφορών και ομοιοτήτων μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, η ξεκάθαρη και σταθερή οριοθέτηση των συνεδριών, η παροχή ενός ασφαλούς και έμπιστου θεραπευτικού περιβάλλοντος γεμάτο αποδοχή, σεβασμό και συναισθηματική επικύρωση, αποτελούν τη βάση της θεραπείας, ώστε να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη του θεραπευόμενου στο θεραπευτή ώστε να επιτευχθεί η συναισθηματική επεξεργασία. 

Το τελευταίο πράγμα λοιπόν που θέλει κανείς όταν παλεύει ενάντια όλων αυτών των συναισθημάτων όπως αναφέρει ο Heffner (2002), είναι να μιλήσει. Το παράδοξο όμως είναι, λέει, πως αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να απαλλαγεί κανείς από το βάρος αυτό που κουβαλά. Η διαδικασία της θεραπευτικής επεξεργασίας ενός τέτοιου τραύματος όπως αναφέρει η Felicity De Zulueta, (2006) είναι μεγάλη, χρονοβόρα, περίπλοκη και δύσκολη διαδικασία καθώς προϋποθέτει να έρθει το άτομο με όλες τις απώλειες που βίωσε. Μονάχα μέσα από την επεξεργασία του πένθους για όλες αυτές τις απώλειες ο πόνος μπορεί να μετριαστεί. 

Καλή θεραπευτική πρακτική:

Η ανάγκη για θεραπευτική βοήθεια ατόμων που έχουν υπάρχει θύματα παλιών ή νέων μορφών κακοποίησης, ιδιαίτερα κατά την παιδική ηλικία είναι τεράστια. Το γεγονός αυτό από μόνο του αυξάνει δραματικά τη διαφορά που μπορούν οι θεραπευτές να κάνουν στη ζωή αυτών των ατόμων. Αυξάνει τη δική μας ευθύνη. Για καλύτερη και πιο ασφαλή πρακτική θα πρέπει:

- Έμφαση θα πρέπει να παρέχετε στην δημιουργία, εγκατάσταση και εξέλιξη της σχέσης μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευόμενου ανεξάρτητα από την μορφή της θεραπευτικής παρέμβασης που δίνεται κάθε φορά.

Έρευνες αναδεικνύουν τη σημασία της εγκατάστασης ασφαλών ορίων για όλους τους πελάτες, μα ιδιαίτερα για αυτούς που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, που φαίνεται να είναι μονίμως καχύποπτοι και ανασφαλείς, μπερδεμένοι όσων αφορά τα προσωπικά τους όρια, τα όρια των άλλων (McGloin & Widom, 2001; Fontes, 2007; Finkelhor & Browne, 1986). Εγκαθιστώντας και διατηρώντας ξεκάθαρα όρια, βοηθά τα άτομα να δουν τη συστηματικότητα και την προβλεψιμότητα των συνεδριών. Αισθάνονται πως έχουν κάποιον έλεγχο στην κατάσταση και επομένως, αισθάνονται λίγο πιο ασφαλείς αφού η εμπιστοσύνη παίρνει πολύ καιρό να εδραιωθεί (Bagley & Ramsay, 1986). 

Έρευνες έχουν επιβεβαιώσει πως η συνεχής εξερεύνηση και προώθηση της θεραπευτικής σχέσης αποτελεί βασικό συστατικό που καθορίζει την κάθε θεραπευτική πορεία ανεξαρτήτως θεραπευτικής προσέγγισης ή εθνικής ομοιογένειας μεταξύ θεραπευτή και θεραπευμένου (Goldfried & Davila, 2005; McWilliams, 2004; Luborsky et al. 2002; Ahn & Wampold, 2001; Wampold et al., 1997; Ricker, Nystul & Waldo, 1999; Worden, 2003). Οι Messer & Warren (1995), συγκεκριμένα υποστηρίζουν πως η θεραπευτική σχέση αποτελεί από μόνη της εργαλείο για αλλαγή ανεξάρτητα από τη χρήση μεταβιβαστικών ερμηνειών. Άλλωστε, σύμφωνα με τους Grant & Crawley (2001) και Kahn (1997), η λογική κατανόηση και επεξεργασία της μεταβίβασης από μόνη της, δεν είναι αρκετή. Αλλαγή επιτυγχάνεται μονάχα μετά από πολύ καιρό διερεύνησης της μεταβίβασης μέσα στην ίδια τη θεραπευτική σχέση που διευκολύνει τη βιωματική κατανόηση της κατάστασης. 

- Έμφαση θα πρέπει επίσης να δίνεται στην προσωπική υποστήριξη του ιδίου του θεραπευτή: (Pearlman & Stamm, 1995; Figley, 2002; Norcross, 2000). 

Σημαντική είναι η διασφάλιση της ψυχικής φροντίδας του ίδιου του θεραπευτή που συχνά έρχεται αντιμέτωπος με τον δευτερογενή τραυματισμό και την επαγγελματική εξουθένωση (De Zulueta, 2006; Wastell, 2005). Απαραίτητη λοιπόν είναι η ύπαρξη σταθερών και συχνών συναντήσεων με έναν επόπτη έμπειρου και με εξειδικευμένες γνώσεις πάνω στο τραύμα, ο οποίος επιβλέπει τη δουλειά, συμβουλεύει, καθοδηγεί, προτείνει, παρέχει ή παρακινεί για περισσότερη μόρφωση και πληροφόρηση. Κυρίως όμως βοηθά στην αποφόρτιση του θεραπευτή καθώς μαζί συζητούν δυσκολίες, ηθικά διλήμματα, διαπραγματεύονται συναισθηματικά μπλοκαρίσματα (μεταβίβαση, αντιμεταβίβαση, προβλητική ταύτιση). 

Ο θεραπευτής επιπλέον, οφείλει να φροντίζει και να εμπλουτίζει συνεχώς την επαγγελματική του εκπαίδευση με παρακολούθηση συνεδρίων, σεμιναρίων, συζητήσεων, προσωπικού διαβάσματος. Τέλος, λόγω της βαρύτητας και τοξικότητας της θεραπευτικής διαδικασίας θα πρέπει να ισορροπεί τη ζωή του ώστε να απολαμβάνει τακτικά διαστήματα ξεκούρασης, να κάνει πράγματα που τον ευχαριστούν, να συναναστρέφεται με φίλους και να έχει υποστηρικτικές σχέσεις ενώ είναι σημαντικό να είναι ανοιχτό πάντα το ενδεχόμενο προσωπικής θεραπείας. Όλα τα παραπάνω υπόκεινται στη σημασία διασφάλισης της ψυχικής φροντίδας του ίδιου του θεραπευτή καθώς η θεραπευτική εργασία με τραύμα πολλές φορές αναβιώνει προσωπικά τραύματα του ίδιου του θεραπευτή ενώ συχνά είναι τα φαινόμενα του δευτερογενή τραυματισμού και της επαγγελματικής εξουθένωσης, (De Zulueta, 2006; Wastell, 2005; Pearlman, & Stamm, 1995; Figley, 2002; Norcross, 2000).

ΠΗΓΗ:

Απόσπασμα από: Ελιάου, Ι. (2014). Η θεραπευτική κατανόηση και επεξεργασία της σιγής που σφραγίζει το στόμα του θύματος, σελ. 259-267, στο Γιωτάκος, Ο., Τσιλιάκου Μ., Τσίτσικα, Α. & Τσουβέλας, Γ. (2014). Νέες μορφές κακοποίησης παιδιού & εφήβου. ΒΗΤΑ Ιατρικές Εκδόσεις ΜΕΠΕ.