Τι είναι ο καρκίνος;
Η προέλευση της λέξης Καρκίνος, αποδίδεται στον Έλληνα ιατρό Ιπποκράτη, που έμεινε στην ιστορία ως «πατέρας της ιατρικής». Ο Ιπποκράτης χρησιμοποίησε τους όρους «καρκίνος» και «καρκίνωμα» για να περιγράψει διάφορους όγκους που εμφάνιζαν εσωτερικά ή εξωτερικά έλκη και διογκώσεις. Στην Ελληνική γλώσσα οι λέξεις αυτές αναφέρονται στα καβούρια, τα οποία θυμίζουν τον καρκίνο, αφού οι ακτινωτές μεταστάσεις των καρκινικών κυττάρων, φέρνουν αμυδρά στο μυαλό τη μορφή που έχουν τα πόδια και οι δαγκάνες του καβουριού. Ο καρκίνος (όγκος) είναι η ανώμαλη ανάπτυξη κύτταρων με αποτέλεσμα τη δημιουργία όγκων σε διάφορα σημεία του σώματος. Η ανώμαλη αυτή λειτουργία δεν πρέπει να συγχέεται με δυο φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού:
1. Την αναγέννηση των ιστών που συμβαίνει όταν αφαιρείτε ιστός και ο οργανισμός ξανά φτιάχνει τον ίδιο ιστό -π.χ στην καταστροφή των ηπατικών κύτταρων (αφαίρεση ήπατος ) το ήπαρ αναγεννάται σε 6 μήνες όπως ήταν αρχικά.
2. Την υπερπλασία που συμβαίνει σε ανάγκη του οργανισμού να αναπτύσσει φυσιολογικούς ιστούς (π.χ υπερπλασία του ενός νεφρού όταν υπάρχει έλλειψη του άλλου).
Με τον όρο «καρκίνος» περιγράφεται μία ομάδα νοσημάτων, που η αιτία τους βρίσκεται σε κυτταρικό επίπεδο. Ο όρος αναφέρεται στην υπερβολική, χωρίς προγραμματισμό, ανάπτυξη κυττάρων του οργανισμού, που ήταν φυσιολογικά, μέχρι τη στιγμή της έναρξης της διαδικασίας καρκινογένεσης. Οργανικά, ο καρκίνος είναι μία ασθένεια των κυττάρων. Συνεπώς, η κατανόηση του καρκίνου προϋποθέτει μία μικρή αναφορά σχετικά με το τι συμβαίνει όταν φυσιολογικά κύτταρα μετατρέπονται σε καρκινικά.
Ο ανθρώπινος οργανισμός αποτελείται από κύτταρα. Φυσιολογικά, τα κύτταρα αναπτύσσονται και διαιρούνται, ώστε να προκύψουν θυγατρικά κύτταρα και να διατηρηθεί η υγεία του οργανισμού. Μερικές φορές, η διαδικασία αυτή εκτρέπεται από το φυσιολογικό, οπότε προκύπτουν νέα κύτταρα (χωρίς να τα χρειάζεται ο οργανισμός) και - παράλληλα - δεν πεθαίνουν τα παλιά κύτταρα. Τα πλεονάζοντα κύτταρα σχηματίζουν μάζες, που καλούνται όγκοι. Σε μερικές περιπτώσεις αυτά τα παθολογικά κύτταρα κάνουν μετάσταση, δηλαδή εξαπλώνονται και σε άλλα μέρη του σώματος δημιουργώντας δευτερεύοντες όγκους (μεταστατικούς όγκους) παρόμοιους με αυτούς του αρχικού καρκίνου.
Ο καρκίνος συνήθως δεν επηρεάζει μόνο ένα όργανο του σώματος και δεν έχει μία μορφή. Μπορεί να περιλαμβάνει οποιοδήποτε ιστό του σώματος και να έχει τελείως διαφορετική μορφή σε κάθε σημείο του σώματος. Υπάρχουν πάνω από 200 διαφορετικά είδη καρκίνου και δεν αντιμετωπίζονται όλοι με τον ίδιο τρόπο. Κάθε ένα είδος έχει τον δικό του τρόπο θεραπευτικής αντιμετώπισης. Οι περισσότερες μορφές καρκίνου είναι στην ουσία όγκοι εκτός από ορισμένους τύπους καρκίνου όπως η λευχαιμία, των οποίων τα κύτταρα κυκλοφορούν μέσα στο αίμα και τα όργανα και τελικά αναπτύσσονται σε συγκεκριμένους ιστούς.
Οι όγκοι μπορεί να είναι καλοήθεις ή κακοήθεις. Δεν είναι όμως όλοι οι όγκοι επικίνδυνοι. Οι καλοήθεις όγκοι δεν ονομάζονται καρκινικοί, δεν κάνουν μετάσταση και δεν είναι επικίνδυνοι για τη ζωή του ατόμου. Οι περισσότεροι καρκίνοι παίρνουν το όνομά τους από τον τύπο του κυττάρου ή του οργάνου από το οποίο αρχίζουν. Αν κάνουν μετάσταση ο νέος όγκος φέρει το ίδιο όνομα με τον αρχικό. Ορισμένοι όγκοι παίρνουν το όνομά τους από τον επιστήμονα που τους ανακάλυψε (π.χ. Hodgkin, Brenner). Άλλοι ιατρικοί όροι που χρησιμοποιούνται για να υποδείξουν την ύπαρξη καρκινικής νόσου είναι οι όροι κακοήθης όγκος, καρκίνωμα και νεόπλασμα.
Εάν δεν θεραπευθούν, οι καρκίνοι μπορούν τελικά να προκαλέσουν το θάνατο. Η επιβίωση των ασθενών με καρκίνο έχει βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Ο καρκίνος αποτελεί την δεύτερη αιτία θανάτου στις ανεπτυγμένες χώρες μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Οι περισσότεροι καρκίνοι μπορούν να θεραπευθούν. Πολλοί θεραπεύονται, ειδικά εάν η θεραπεία αρχίσει νωρίς!
Γενικές πληροφορίες για το τι προκαλεί τον καρκίνο
Ο καρκίνος προκαλείται από διαταραχές των γονιδίων, που φυσιολογικά ελέγχουν την διαίρεση και τον θάνατο των κυττάρων. Ο τρόπος με τον οποίο ένα κύτταρο μετασχηματίζεται σε καρκινικό, δεν έχει απόλυτα διευκρινιστεί. Πολλές φορές το κύτταρο έχει τη γενετική προδιάθεση και αρκεί η έκθεση σε επιβαρυντικούς παράγοντες, όπως είναι διάφορες χημικές ουσίες ή ακτινοβολίες, για τη μετατροπή τους σε καρκινικό.
Υπάρχουν, ακόμη, σπάνιες περιπτώσεις, κατά τις οποίες φαίνεται ότι πολλά κύτταρα, κάτω από την ισχυρή πίεση ενός επιβαρυντικού παράγοντα, χάνουν τον έλεγχο της αύξησης τους, με αποτέλεσμα να προκαλούν την ταυτόχρονη γένεση πολλών διαφορετικών όγκων.
Διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες και παράγοντες του τρόπου ζωής μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές των φυσιολογικών γονιδίων και μετατροπή τους σε γονίδια που επιτρέπουν την ανάπτυξη του καρκίνου. Πολλές γονιδιακές διαταραχές, που οδηγούν στην εμφάνιση καρκίνου, είναι αποτέλεσμα του καπνίσματος, του λανθασμένου διαιτολογίου, της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου ή της έκθεσης σε καρκινογόνους παράγοντες στους χώρους εργασίας και στο περιβάλλον.
Ορισμένες γονιδιακές διαταραχές έχουν κληρονομηθεί από τους γονείς. Ωστόσο, η παρουσία μίας κληρονομικής γονιδιακής διαταραχής δεν σημαίνει πάντα την εμφάνιση καρκίνου, αν και συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Η έρευνα συνεχίζεται σχετικά με τους παράγοντες, που αυξάνουν ή μειώνουν τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου. Επίσης, ορισμένες ιογενείς λοιμώξεις (ιός ανθρωπίνων θηλωμάτων - HPV, ιός ηπατίτιδας Β - HΒV, ιός ηπατίτιδας C - HCV, ιός ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας - HIV, κ.α.) αυξάνουν τον κίνδυνο μερικών μορφών της νόσου.
Η επιστήμη, όμως, έχει καταλήξει σήμερα σε μια σειρά από παράγοντες που, όπως αποδείχθηκε, έχουν την δυνατότητα να προκαλέσουν την έναρξη της διαδικασίας καρκινογένεσης στον άνθρωπο. Αυτοί είναι οι ατομικοί και οι εξωτερικοί παράγοντες.
· Ατομικοί παράγοντες, είναι οι ατομικές συνήθειες και ο τρόπος ζωής του σύγχρονου ανθρώπου. Όπως για παράδειγμα το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος, η κακή διατροφή κ.α.
· Εξωτερικοί παράγοντες είναι αυτοί που δεν εξαρτώνται από τη θέληση και τις συνήθειες του ατόμου. Όπως για παράδειγμα οι γενετική προδιάθεση ή κληρονομικότητα, η ηλικία, οι χημικές ουσίες, η υπεριώδης ακτινοβολία, η ιονίζουσα ακτινοβολία ή ακτίνες χ, η περιβαντολογική ρύπανση, το βεβαρημένο εργασιακό περιβάλλον κ.α.
Συμπερασματικά και γενικά, ο κίνδυνος να αναπτύξει κάποιος άνθρωπος καρκίνο, ορίζεται από την απάντηση στις ερωτήσεις:
· Ποιός είναι; = γενετική σύνθεση, στοιχεία κληρονομικότητας.
· Που ζει; = περιβαλλοντικοί παράγοντες, καρκινογόνες ουσίες.
· Πως ζει; = προσωπικός τρόπος ζωής, καθημερινές συνήθειες.
Ο καρκίνος είναι κυρίως αποτέλεσμα της έκθεσης του ατόμου σε καρκινογόνους παράγοντες. Οι συχνότεροι παράγοντες κινδύνου παγκοσμίως με βάση τα πιο πρόσφατα δεδομένα, είναι η χρήση καπνού που είναι υπεύθυνη συνολικά για το 20% των θανάτων από καρκίνο, ενώ για τις χώρες με υψηλό εισόδημα το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 30%. Στη συνέχεια ακολουθούν η κατανάλωση αλκοόλ και η υποκατανάλωση φρούτων και λαχανικών με περίπου 5% επί του συνόλου των θανάτων από καρκίνο.
Ο καρκίνος είναι δυνατό να προσβάλλει κάθε άνθρωπο, ανεξάρτητα από το φύλο, την εθνικότητα ή την ηλικία του. Σήμερα, εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν με τη νόσο ή έχουν θεραπευτεί οριστικά από αυτήν. Όσο νωρίτερα ανιχνεύεται ο καρκίνος και ξεκινάει η θεραπεία του, τόσο περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν για την επιτυχή αντιμετώπιση του.
Εν κατακλείδι, ο καρκίνος δεν είναι μεταδοτικό νόσημα, δηλ. δεν μεταδίδεται από ένα άτομο που πάσχει σε ένα υγιές άτομο. Επίσης, η νόσος δεν προκαλείται από τον οποιοδήποτε τραυματισμό.
Μύθοι & πραγματικότητα για τον καρκίνο
Μ: Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός
Π: Δεν είναι !!! Μερικοί άνθρωποι ανησυχούν ότι μπορούν να κολλήσουν καρκίνο από άλλους ανθρώπους, ειδικά εάν ο καρκίνος είναι γύρω από τη γεννητική περιοχή, όπως για παράδειγμα ο καρκίνος των όρχεων ή ο καρκίνος της μήτρας. Αλλά αυτό δεν ισχύει. Ο καρκίνος δεν είναι μια ασθένεια που μεταδίδεται σε άλλους ανθρώπους.
Μ: Ο καρκίνος είναι πάντα θανατηφόρος
Π: Δεν είναι !!! Περισσότερο από το 50% των καρκίνων μπορεί να θεραπευθεί επιτυχώς. Για μερικούς καρκίνους, το ποσοστό επιτυχίας είναι πολύ υψηλό. Στην περίπτωση του ορχικού καρκίνου, το ποσοστό θεραπείας είναι περισσότερο από 95%. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ο καρκίνος είναι πιθανότερο να είναι αντιμετωπίσιμος εάν διαπιστωθεί σε αρχικό στάδιο.
Μ: Μερικοί τραυματισμοί, όπως οι πτώσεις μπορούν να προκαλέσουν τον καρκίνο αργότερα στη ζωή.
Π: Οι πτώσεις, οι μώλωπες και άλλοι τραυματισμοί δεν προκαλούν καρκίνο. Μπορεί κάποιος να επισκεφτεί το γιατρό με έναν τραυματισμό και συμπτωματικά να βρεθεί ένας όγκος, εντούτοις η ζημιά δεν προκάλεσε τον καρκίνο, ήταν ήδη εκεί. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, κάποιος άσχημος τραυματισμός μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου, αλλά είναι πολύ σπάνια.
Μ: Ένας τραυματισμός στο στήθος μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του μαστού
Π: Ένας τραυματισμός ή ένα χτύπημα στο στήθος δεν θα προκαλέσει καρκίνο του μαστού, αλλά μπορεί να επιστήσει την προσοχή σε ένα ελλοχεύον κομμάτι.
Μ: Ο καρκίνος του μαστού είναι μεταδοτικός
Π: Ο καρκίνος του μαστού δεν είναι μεταδοτικός. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, δεν μπορείτε να κολλήσετε οποιοδήποτε είδος καρκίνου από ένα άλλο πρόσωπο.
Μ: Οι άνθρωποι είναι καλύτεροι να μην ξέρουν ότι έχουν καρκίνο
Π: ΛΑΘΟΣ !!! Γενικά, όσο νωρίτερα ο καρκίνος εντοπίζεται τόσο αποτελεσματικότερη είναι η θεραπεία και έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να θεραπευτεί.
Μ: Δεν υπάρχει καμία αποτελεσματική θεραπεία για τον καρκίνο
Π: Για τους περισσότερους ανθρώπους, ανεξάρτητα από το πόσο προχωρημένος είναι ο καρκίνος τους, η θεραπεία μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα και την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Μ: Η θεραπεία του καρκίνου με χειρουργική επέμβαση είναι η αιτία της εξάπλωσης σε όλο το σώμα.
Π: Οι ειδικοί χειρούργοι ξέρουν πως να πάρουν ακίνδυνα τα δείγματα βιοψιών και να αφαιρέσουν τους όγκους χωρίς να αναγκάσουν τον καρκίνο να εξαπλωθεί. Η χειρουργική επέμβαση είναι συχνά η θεραπεία κατά του καρκίνου. Για μερικούς τύπους καρκίνων, οι χειρούργοι παίρνουν πρόσθετες προφυλάξεις για να αποτρέψουν οποιαδήποτε πιθανότητα της εξάπλωσης του καρκίνου.
Μ: Οι άνθρωποι με καρκίνο πεθαίνουν πάντα με πόνο
Π: Πολλοί άνθρωποι που εντοπίζονται με καρκίνο δεν έχουν ποτέ οποιοδήποτε πόνο, ειδικότερα εάν ο καρκίνος τους θεραπεύθηκε χειρουργικά, εκτός από την ταλαιπωρία που αναμένεται μετά από μια εγχείρηση. Όταν οι άνθρωποι έχουν τον πόνο, πολλά φάρμακα είναι διαθέσιμα για να τον ελέγξουν, σύμφωνα με τις οδηγίες των γιατρών τους.
Μ: Εάν το pap-test παρουσιάζει ανώμαλα κύτταρα, σημαίνει ότι μια γυναίκα έχει καρκίνο
Π: Όχι. Το Παπ-τεστ ανιχνεύει τις ανώμαλες αλλαγές στα κύτταρα, έτσι ώστε μπορούν να αντιμετωπιστούν προτού να γίνουν καρκινικά.
Έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι κατά το 2020 θα παρουσιάζονται κάθε χρόνο 20.000.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι στο εγγύς μέλλον η Γενετική και η Μοριακή Βιολογία με νέες τεχνικές και μεθόδους θα θεραπεύσουν ριζικά όλα τα Nοσήματα Φθοράς μεταξύ των οποίων είναι και ο καρκίνος. Έτσι προς το παρόν επιβάλλεται και είναι υποχρέωση κάθε πολίτη προς τον εαυτόν του, την οικογένεια και τους φίλους του, προς την κοινωνία στην οποία ζει, να υποβάλλεται στον οριζόμενο προσυμπτωματικό έλεγχο. Η αυξανόμενη συχνότητα εμφάνισης ορισμένων καρκίνων στις δυτικές κοινωνίες, σχετίζεται με τις αλλαγές που συντελούνται στον τρόπο ζωής των ανθρώπων τις τελευταίες δεκαετίες.
Οι παράγοντες που συμμετέχουν στην εμφάνιση του καρκίνου είναι το κάπνισμα, η υποκινητικότητα, η παχυσαρκία, η υπερβολική κατανάλωση θερμίδων και η λήψη υψηλών ποσοτήτων λιπαρών τροφών, καθώς και επεξεργασμένων σακχάρων. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι η υποκινητικότητα και η παχυσαρκία ευθύνονται για 3-4 στους 10 καρκίνους του στήθους, του παχέος εντέρου, του ενδομητρίου, του οισοφάγου και του νεφρού. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου αυξάνεται με την ηλικία και επειδή πλέον οι άνθρωποι ζουν περισσότερα χρόνια από πριν, με καλύτερη ποιότητα ζωής, λόγω της προόδου του τεχνολογικού πολιτισμού και κυρίως της ιατρικής επιστήμης, ο καρκίνος θα αποτελέσει ένα σοβαρό πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπισθεί για την ελάττωση της συχνότητάς του και συνεπώς και της θνησιμότητας.
Οι μισοί από τους ανθρώπους που θα αναπτύξουν καρκίνο θα χάσουν την ζωή τους από τη νόσο αυτή γιατί η διάγνωση γίνεται σε προχωρημένο στάδιο. Η πρόληψη του καρκίνου είναι δυνατή. Για το 50% περίπου των καρκίνων γνωρίζουμε τις αιτίες που τους προκαλούν, όπως συνήθειες και τρόπος ζωής-περιβαλλοντικοί παράγοντες- διατροφή- κοινωνικές και πολιτιστικές πρακτικές.
Η πρώιμη διάγνωση είναι εξαιρετικά σημαντική, για αυτό και η αποφυγή όλων των παραγόντων κινδύνου ανάπτυξης του καρκίνου αποτελεί την πρωτογενή πρόληψη. Είναι σημαντικό επίσης το γεγονός ότι η σωστή αντιμετώπιση εγνωσμένων προ-καρκινικών καταστάσεων μπορεί επίσης να προλάβει τον καρκίνο. Ο φόβος και η άγνοια για τα σημεία και συμπτώματα του καρκίνου ή των προκαρκινικών καταστάσεων είναι παρ' όλα αυτά συχνοί ενώ και από τη φύση του ο καρκίνος μπορεί να είναι ύπουλος και να ανιχνεύεται δύσκολα χωρίς παρεμβάσεις πληθυσμιακού ελέγχου.
Στην Ελλάδα, ο καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά τα καρδιαγγειακά. Ένας στους τέσσερις Έλληνες θα πεθάνει από καρκίνο. Όμως ο καρκίνος μπορεί να νικηθεί. Οι περισσότεροι και πιο συχνοί καρκίνοι, όπως είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, του μαστού, του τραχήλου της μήτρας, του παχέος εντέρου, του προστάτη, του δέρματος κ.α. μπορούν να προληφθούν γιατί οφείλονται σε εξωγενείς κυρίως παράγοντες.
Δυστυχώς όμως, οι Έλληνες είναι πρωταθλητές στο κάπνισμα, στην έλλειψη φυσικής άσκησης, στην παχυσαρκία, ενώ η διατροφή μας απέχει κατά 50% περίπου από τα πρότυπα της Μεσογειακής Διατροφής. Γι’ αυτό άλλωστε οι θάνατοι από καρκίνο στην Ελλάδα την τελευταία 20ετία παραμένουν σταθεροί, παρά την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης, ενώ στη Δ. Ευρώπη μειώνονται συνεχώς. Οι περισσότεροι Έλληνες δεν πραγματοποιούν τις απαραίτητες προληπτικές εξετάσεις για τη διάγνωση ορισμένων καρκίνων πριν την εκδήλωση συμπτωμάτων. Η πρόληψη, η ενημέρωση, η έγκαιρη αναγνώριση & διάγνωση καθώς και τα οργανωμένα προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου, είναι τα μόνα όπλα της ανθρωπότητας έναντι του καρκίνου!
Συνήθεις ερωτήσεις για τα δικαιώματα των ασθενών
Πού πρέπει να απευθυνθεί κάποιος που θα χρειαστεί ιατρική βοήθεια;
Έχει το δικαίωμα να απευθυνθεί σε οποιοδήποτε νοσοκομείο, ιδιωτική κλινική ή ιδιώτη ιατρό. Πρέπει όμως να προσέξει όπου κι αν απευθυνθεί να υπάρχει η κατάλληλη ειδικότητα που μπορεί να αντιμετωπίσει την ασθένειά του. Δεν πρέπει και δεν είναι σωστό να αφήνει την υγεία του σε ανθρώπους που δεν γνωρίζουν με ποιο τρόπο θα αντιμετωπίσουν την ασθένειά του. Επιπλέον, εφόσον απευθυνθεί σε ιατρούς του ιδιωτικού τομέα μπορεί να ζητήσει να πληροφορηθεί εκ των προτέρων την οικονομική του επιβάρυνση.
Τι συμπεριφορά πρέπει να έχουν απέναντι σ’ έναν ασθενή οι απασχολούμενοι σε νοσοκομεία;
Κάθε ασθενής έχει το δικαίωμα να ζητήσει τη φροντίδα του με σεβασμό στο πρόσωπό του και τις πεποιθήσεις του τόσο από τους ιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό ενός νοσοκομείου όσο και από τις διοικητικές υπηρεσίες αυτού. Επίσης μπορεί να ζητήσει την καλύτερη διαμονή του σε περίπτωση νοσηλείας του εφόσον υπάρχει η ανάλογη υποδομή στο ίδρυμα που νοσηλεύεται.
Έχει δικαίωμα ένας ασθενής να μη συμφωνήσει με τη θεραπεία που του προτείνει ο γιατρός του;
Κάθε ασθενής έχει δικαίωμα να συμφωνήσει ή να αρνηθεί διαγνωστικών ή θεραπευτικών πράξεων που πρόκειται να του ασκηθούν. Ειδικά για τους πάσχοντες από νοητική αναπηρία τις αποφάσεις τις λαμβάνουν οι κατά το νόμο κηδεμόνες.
Μπορεί ένας ασθενής να ζητήσει πλήρη ενημέρωση για την πάθησή του από τον ιατρό που τον παρακολουθεί;
Έχει δικαίωμα να ζητήσει οποιαδήποτε πληροφορία αφορά στην ασθένειά του, στη θεραπεία του αλλά και στην εξέλιξή του με σαφήνεια ώστε να γίνει πλήρως κατανοητή για αυτόν. Υποχρέωση του ιατρού είναι η ολοκληρωμένη πληροφόρηση του ασθενή, για την κατάσταση της υγείας του, έτσι ώστε να σχηματίσει πλήρη και σαφή εικόνα για την κατάσταση του, για να μπορέσει να λάβει τις σωστές αποφάσεις για την υγεία του και τη ζωή του. Εφόσον βέβαια το επιθυμεί, μπορεί να μην ζητήσει καμία πληροφορία για την ασθένειά του.
Μπορεί ένας ασθενής να ζητήσει δεύτερη γνώμη από άλλον γιατρό εκτός απ’ αυτόν που τον παρακολουθεί;
Ο κάθε ασθενής έχει το δικαίωμα να ζητήσει όσες ιατρικές γνώμες επιθυμεί. Επίσης έχει δυνατότητα να ζητήσει ιατρικό συμβούλιο με κλήση του ιατρού που αυτός επιθυμεί. Όμως, ο θεράπων ιατρός δεν είναι υποχρεωμένος να αποδεχθεί και να εφαρμόσει γνώμες άλλων για τη θεραπεία του, παρά μόνο αυτές που αυτός πιστεύει ότι είναι οι κατάλληλες. Αν υπάρχει διαφορετική άποψη δική του ή των οικείων του τότε ο θεράπων ιατρός οφείλει να τον ενημερώσει, κι αν δεν υπάρχει συμφωνία δύναται να αποσυρθεί από θεράπων ιατρός.
Επιτρέπεται η χορήγηση πειραματικών φαρμάκων σε ασθενείς;
Η συμμετοχή ενός ασθενούς σε πειραματική θεραπεία ή διαγνωστική πράξη μπορεί να γίνει μόνο μετά από συγκατάθεσή του. Αν αποφασίσει να συμμετάσχει σε ερευνητικό πρόγραμμα θα πρέπει να το κάνει αφού ενημερωθεί πλήρως και κατανοητά για το είδος της θεραπείας και για τους πιθανούς κινδύνους, οι οποίοι μπορεί να προκύψουν από την συγκεκριμένη θεραπεία. Η απόφαση του θα πρέπει να ληφθεί κάτω από συνθήκες ηρεμίας και κυρίως όχι κάτω από πνεύμα εκφοβισμού. Θα πρέπει επίσης να γνωρίζει ότι μπορεί να ζητήσει να αποχωρήσει όταν και εφόσον το επιθυμήσει για τους δικούς του λόγους.
Η συμμετοχή ενός ασθενή σε ερευνητικό πρόγραμμα μπορεί να σημαίνει ότι θα δημοσιοποιηθεί το όνομά του;
Τα προσωπικά στοιχεία ενός αρρώστου απαγορεύεται να δημοσιοποιηθούν, εκτός εάν ο ίδιος το θελήσει.
Μπορεί να εμπιστευθεί κανείς τον ιατρό του ή μήπως αυτά που θα του πει μπορεί να μεταφερθούν σε τρίτα πρόσωπα;
Όλες οι ιατρικές πληροφορίες που δίνονται στον ιατρό, θεωρούνται απόλυτα εμπιστευτικές και δεν επιτρέπεται να γνωστοποιηθούν σε τρίτους παρά μόνο εφόσον ο ενδιαφερόμενος το επιλέξει. Το ίδιο ισχύει για τα ιατρικά αρχεία που αφορούν στον άρρωστο και έχει ο ιατρός ή το νοσοκομείο στην κατοχή του. Επίσης δεν επιτρέπεται στον θεράποντα ιατρό η γνωστοποίηση πληροφοριών προσωπικού χαρακτήρα ακόμη και μετά το θάνατο ασθενή. Μάλιστα, θα πρέπει οι ιατρικές πληροφορίες που δίνονται στους θεράποντες ιατρούς να φυλάσσονται σε αρχεία που δεν μπορούν να προσπελαστούν από κανένα.
Μπορεί να ζητήσει κάποιος, που πάσχει από ανίατη ασθένεια και υποφέρει από αυτή, από το γιατρό του να επισπεύσει το θάνατό του;
Υποχρέωση του ιατρού είναι η ανακούφιση του πάσχοντα από τον πόνο ψυχικό ή σωματικό. Υποχρέωσή του επίσης είναι να συμπαρίσταται στον πάσχοντα συνάνθρωπο προσπαθώντας να διατηρήσει την αξιοπρέπειά του μέχρι το τέλος της ζωής του. ΟΜΩΣ, η επιθυμία ενός αρρώστου, να επισπεύσει το θάνατό του, ακόμα και όταν αυτή εκφρασθεί γραπτώς, δεν καλύπτει τον ιατρό νομικά, ώστε να του επιτραπεί να ενεργήσει προς αυτή την κατεύθυνση.
Μπορεί κάποιος να διαμαρτυρηθεί για τις υπηρεσίες υγείας που παρέχονται στον ίδιον ή σε συγγενικό του άτομο;
Καθένας που πιστεύει ότι θίγεται η αξιοπρέπειά του ή δεν του παρέχονται οι σωστές υπηρεσίες έχει δικαίωμα να καταθέσει διαμαρτυρίες και ενστάσεις στα αρμόδια όργανα και να λάβει πλήρη γνώση των γενόμενων ενεργειών και των αποτελεσμάτων της διαμαρτυρίας του.
Η υποστήριξη είναι ανάγκη... όχι πολυτέλεια!
Πολλές φορές τόσο οι ογκολόγοι, όσο και οι ίδιοι οι πάσχοντες από καρκίνο, όπως και το συγγενικό περιβάλλον τους επισημαίνουν την αναγκαιότητα της ψυχολογικής στήριξης των ασθενών αυτών αλλά και των οικείων τους. Μάλιστα συχνά όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, τονίζουν με εύηχα λόγια τη σημασία μιας τέτοιας παρέμβασης στο όνομα του λεγόμενου βιοψυχοκοινωνικού μοντέλου, σύμφωνα με το οποίο ο άνθρωπος αποτελεί μια αδιάσπαστη ενότητα. Μια νόσος που συχνά είναι συσχετισμένη με το θάνατο δεν μπορεί παρά να επιφέρει τέτοιου τύπου ψυχική επιβάρυνση που καθιστά αναγκαία την παρέμβαση του ειδικού της ψυχικής υγείας. Ωστόσο, είτε τελικά γιατί αγνοείται τη σημασία μιας τέτοιας παρέμβασης, είτε διότι στην πορεία οι ανάγκες του ίδιου του ασθενή παραμελούνται, προτάσσοντας, σε ένα ιατροκεντρικό σύστημα, μονάχα τις καθαρά βιολογικές ανάγκες του ασθενούς, τελικά μόνο λίγοι από τους πάσχοντες από κάποια κακοήθη νεοπλασία, θα καταλήξουν να βρουν, παράλληλα με την ιατρική θεραπεία, και κάποια ψυχολογική ή ψυχοθεραπευτική βοήθεια.
Το πρόβλημα είναι αναμφίβολα περίπλοκο, διότι από τη μία οι ίδιοι οι θεράποντες ιατροί συχνά δε δίνουν την απαιτούμενη σημασία, από την άλλη οι ίδιοι οι ασθενείς με καρκίνο θεωρούν καμιά φορά πολυτέλεια το να αναζητήσουν ψυχολογική στήριξη από κάποιον επαγγελματία. Αν προσθέσει κανείς το λεγόμενο ταμπού της επίσκεψης σε έναν ειδικό της ψυχικής υγείας, κατανοεί τις δυσκολίες του να αναζητηθεί από τον ασθενή και το περιβάλλον του κάποια ψυχολογική παρέμβαση. Έτσι, συχνά ακούμε να λένε οι ασθενείς με καρκίνο: "Μα δεν είμαι τρελός! Καρκίνο έχω!"
Το να επισκεφθεί κάποιος τον επαγγελματία ψυχικής υγείας δε σημαίνει αυτομάτως ότι είναι τρελός... Μάλιστα, θα λέγαμε ότι όταν κάποιος ασθενής με καρκίνο αναζητήσει ψυχολογική βοήθεια, τότε αυτό έχει να κάνει με υγιή μέρη του ψυχισμού του, αφού το να πάσχει κανείς από μια τέτοια σοβαρή νόσο είναι φυσιολογικό και αναμενόμενο το να βιώνεται ως μια επώδυνη εμπειρία. Περισσότερο ανησυχητικό, όσον αφορά στην ψυχική υγεία, είναι για εκείνους τους πάσχοντες από καρκίνο οι οποίοι δηλώνουν ότι αισθάνονται απολύτως καλά, ότι δεν έχουν κανένα απολύτως ψυχολογικό πρόβλημα μετά τη διάγνωση της νόσου τους, κτλ. Πρόκειται για μια ευαίσθητη ομάδα ασθενών οι οποίοι συχνά περνούν απαρατήρητοι, με συνέπεια σπανίως ο ογκολόγος να τους προτείνει μια ψυχολογική εξειδικευμένη βοήθεια.
Ερχόμαστε σε ένα άλλο ευαίσθητο σημείο: έχει παρατηρηθεί ότι όταν η παραπομπή στον επαγγελματία ψυχικής υγείας γίνεται από τον θεράποντα ιατρό, τότε ο ασθενής ακολουθεί τη συμβουλή του ιατρού του, αφού εκείνος γνωρίζει και σ’ αυτόν δείχνει εμπιστοσύνη, με αποτέλεσμα και η ψυχολογική παρέμβαση που θα ακολουθήσει να έχει μεγαλύτερες προοπτικές.
Ψυχολογική υποστήριξη
Ο καρκίνος επηρεάζει τον κάθε άνθρωπο με διαφορετικό τρόπο. Άλλοι αισθάνονται ιδιαίτερα ανήσυχοι ή αγχωμένοι, άλλοι φοβισμένοι ή ανέλπιστοι για το μέλλον. Συναισθήματα σαν αυτά μπορούν να επηρεάσουν αρκετά τον ίδιο τον άνθρωπο ή το συγγενικό και φιλικό του περιβάλλον. Άλλα κοινά προβλήματα αφορούν την αντιμετώπιση των αλλαγών που επέρχονται στο σώμα του ασθενούς καθώς επίσης και την επιρροή αυτών των αλλαγών στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Είναι πολύ σύνηθες για όλους όσους βιώνουν τον καρκίνο οι ίδιοι ή μέσα από κάποιο οικείο τους πρόσωπο να νιώθουν φόβο, ανησυχία, στεναχώρια και αδυναμία. Οι ψυχολόγοι αναγνωρίζουν πως ο καρκίνος επηρεάζει τον άνθρωπο σαν ολότητα καθώς και το οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον και όχι μόνο σωματικά αλλά και συναισθηματικά. Επιπλέον, μπορεί να υπάρχουν και άλλοι στρεσογόνοι παράγοντες, όπως οικονομικές πιέσεις ή ανησυχίες για τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
Έρευνες έχουν δείξει πως η ψυχολογική υποστήριξη μπορεί να μειώσει τα αρνητικά συναισθήματα που μπορεί να προκαλέσει ο καρκίνος καθώς και να βοηθήσει στην μείωση σωματικού πόνου. Επιπροσθέτως, πολλοί άνθρωποι που βιώνουν τον καρκίνο νιώθουν πως η έκφραση συναισθημάτων και σκέψεων είναι αρκετά βοηθητικά για να αισθανθούν καλύτερα σε αυτό το στάδιο της ζωής τους. H ψυχολογική υποστήριξη δεν αφορά μόνο τους ανθρώπους που πάσχουν από καρκίνο αλλά και όλους τους άλλους ανθρώπους που τους αγαπούν.
Άνθρωποι στο εξωτερικό που έχουν ήδη περάσει μέσα από την διαδικασία του καρκίνου και της θεραπείας του, εξέφρασαν την σημαντικότητα που είχε για αυτούς η ψυχολογική υποστήριξη και η εξωτερίκευση των σκέψεων και των συναισθημάτων τους. Επίσης υπάρχει δυνατό επιστημονικό υλικό το οποίο υποστηρίζει πως η αξία τέτοιων υπηρεσιών που βοηθούν καρκινοπαθής αλλά και συγγενικά τους μέλη ζουν πιο ολοκληρωμένα καθώς μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις και τις αλλαγές που επιφέρει ο καρκίνος, η θεραπεία του και τα στάδιά του.
Έρευνες δείχνουν πως αυτοί που δέχονται ψυχολογική υποστήριξη βλέπουν βελτίωση στην διάθεση τους αλλά και στην ποιότητα της ζωής τους και έτσι γίνονται πιο αισιόδοξοι και αποφασισμένοι. Αυτό σαν αποτέλεσμα έχει, να υπάρχει μια θετική επιρροή στο πως αντιμετωπίζουν τον καρκίνο και την διάγνωσή του, την θεραπεία και την διαδικασία της, καθώς επίσης και άλλα γεγονότα που συμβαίνουν παράλληλα στη ζωή τους. Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται πιο ανακουφισμένοι όταν μάθουν πως υπάρχουν και άλλοι συνάνθρωποί τους που βρίσκονται στο ίδιο «καραβάκι» μαζί τους και βιώνουν μια παρόμοια κατάσταση. Οι πληροφορίες που ανταλάσσετε με τον ειδικό της ψυχικής υγείας, μπορούν να είναι καθαρά εμπιστευτικές. Αυτό σημαίνει ότι κανένας δεν θα μιλήσει ή δεν θα γράψει κάτι που σας αφορά χωρίς την δική σας άδεια. Ο μοναδικός λόγος για τον οποίο θα μπορούσε να μιλήσει, σε κάποιον ειδικό είναι εάν διαπιστώσει πως έχετε σκοπό να βλάψετε τον εαυτό σας ή κάποιον άλλον.
Αλεξάνδρα Λεονταρίτου
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Αναζητώντας τον ειδικό Ψυχικής Υγείας
Οι ειδικοί ψυχικής υγείας προέρχονται από διάφορες ειδικότητες και μπορούν να βοηθήσουν με διαφορετικό τρόπο. Είναι σημαντικό για οποιοδήποτε ειδικό να ελέγξετε ότι κατέχει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος. Κάθε ένας από τους παρακάτω ειδικούς έχει λάβει εκπαίδευση ώστε να μπορεί να εισακούσει και να κατανοήσει τα προβλήματα του πελάτη αλλά και να δώσει τις κατάλληλες συμβουλές και καθοδήγηση.
Συνήθως απαιτούνται μερικές συνεδρίες ώστε να εκτιμήσουν τη συνολική κατάσταση που αντιμετωπίζετε και να παρέχουν συμβουλές. Οι συμβουλές που παρέχουν δεν είναι σε καμία περίπτωση έτοιμες λύσεις. Ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας θα σας βοηθήσει να βρείτε τις λύσεις που ανταποκρίνονται καλύτερα σε εσάς τους ίδιους αλλά και τρόπους να διαχειρίζεστε αποδοτικότερα δύσκολες καταστάσεις και να θέτετε σωστές προτεραιότητες.
Κάθε ένας από αυτούς μπορεί να είναι εκπαιδευμένος σε κάποια μορφή ψυχοθεραπείας. Η ψυχοθεραπεία, αποτελεί μία ακόμη πιο βαθιά διερεύνηση των θεμάτων που αντιμετωπίζετε και των αιτιών τους. Η ψυχοθεραπευτική διαδιακασία απαιτεί αρκετές συνεδρίες με στόχο τόσο την ανακούφιση των συμπτωμάτων όσο και την αναζήτηση των βαθύτερων αιτιών αυτών. Όταν υπάρχει η δυνατότητα παροχής ψυχοθεραπείας τότε συνήθως ο επαγγελματίας κατέχει και τον συνοδευτικό τίτλο «ψυχοθεραπευτής». Τόσο η συμβουλευτική όσο και η ψυχοθεραπεία μπορεί να πραγματοποιηθεί σε ατομικό πλαίσιο ή ομαδικό, σε επίπεδο ζεύγους ή και οικογένειας.
Η αμοιβή των επαγγελματιών αυτών ποικίλει. Μπορείτε να αναζητήσετε τόσο κάποιον ιδιώτη επαγγελματία όσο και ειδικούς που εργάζονται σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας των δήμων (Κέντρα Ψυχικής Υγιεινής) όσο και σε νοσοκομεία, οργανισμούς για τον καρκίνο, και άλλους φορείς. Εκτός από τους δήμους και το δημόσιο, οι ομαδικές συνεδρίες είναι πιο οικονομικές από τις ατομικές. Πρέπει να γίνει μια σωστή επιλογή, αναφορικά με το ποιος επαγγελματίας της ψυχικής υγείας είναι κατάλληλος για εσάς. Γι’ αυτό το λόγο κανένας δε θα δυσανασχετήσει σε μια ενδεχόμενη ερώτησή σας, για την εκπαίδευσή του και το πεδίο εξειδίκευσής του.
· Ψυχίατρος: Είναι ένας ιατρός με ειδικότητα την ψυχιατρική. Ο ψυχίατρος εκτός των άλλων μπορεί να χορηγήσει και φάρμακα. Τέτοια φάρμακα είναι τα αντικαταθλιπτικά, τα αγχολυτικά κ.α.
· Ψυχολόγος: Είναι κάτοχος πτυχίου ψυχολογίας και μεταπτυχιακού τίτλου ειδίκευσης π.χ. στην ψυχική υγεία ή την κλινική ψυχολογία ή τη συμβουλευτική.
· Kοινωνικός Λειτουργός: Είναι κάτοχος αντίστοιχου τίτλου και συνήθως και μεταπτυχιακού τίτλου. Εκτός των άλλων μπορεί να δώσει συμβουλές για πρακτικά θέματα όπως ασφαλιστικά ζητήματα, εργασιακά κ.τ.λ.
· Νοσηλευτής: Ο νοσηλευτής είναι κάτοχος αντίστοιχου τίτλου και ενδεχομένως και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου ψυχικής υγείας. Ο νοσηλευτής εργάζεται σε πλαίσια όπου παρέχεται νοσηλεία και μπορεί κυρίως να προσφέρει σε επίπεδο ανακουφιστικής-παρηγορητικής φροντίδας, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις τελικού σταδίου όπου και νοσηλεύονται.
Παναγιωτοπούλου Αγγελική
Ψυχολόγος
Πληροφόρηση & Ενημέρωση
Το διαδίκτυο είναι ένα από τα μέσα που χρησιμοποιούμε για την επίτευξη των σκοπών και στόχων της οργάνωσής μας. Δημιουργήσαμε τον δικτυακό τόπο της οργάνωσης και από τις 10/01/2008, βρίσκεται στο διαδίκτυο στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.bestrong.org.gr.
Μέσα από τον δικτυακό τόπο της οργάνωσης, παρέχουμε μέσω των πληροφοριών, ενημέρωση και υποστήριξη, σε θέματα που αφορούν τον καρκίνο, την πρόληψη, την υγεία, την ψυχολογική υποστήριξη, καθώς και σε πρακτικά θέματα, με την συλλογή πληροφοριών από έγκυρες πηγές. Η εκλαϊκευμένη επιστημονική ενημέρωση των ασθενών, συγγενών και οικείων προσώπων, ώστε να αντιλαμβάνονται καλύτερα την διαδικασία της διάγνωσης και θεραπείας, βοηθάει στο να υπάρχει καλύτερη επικοινωνία με την ιατρική ομάδα.
Σημαντικό υποστηρικτικό ρόλο διαδραματίζουν και τα άρθρα που έχουν επιμεληθεί οι ειδικοί ψυχικής υγείας της οργάνωσης και αφορούν την ψυχολογική υποστήριξη όσων εμπλέκονται με τον καρκίνο. Έχουν "ανέβει" έως και σήμερα πάνω από 1000 ιστοσελίδες πληροφοριών που είτε γράφτηκαν, είτε επιμελήθηκαν οι επιστημονικοί συνεργάτες της οργάνωσής μας.
Ο δικτυακός τόπος της οργάνωσης είναι και ένας οδηγός, αφού μέσα σε αυτήν μπορεί κάποιος να βρει, πολύ εύκολα όλες τις οργανώσεις υποστήριξης & τους φορείς υγείας που υπάρχουν στην Ελλάδα, Κύπρο και όλο τον κόσμο.
Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει επίσης για πολλούς ανθρώπους, το τμήμα του δικτυακού μας τόπου με τις ιστορίες δύναμης. Ιστορίες ελπίδας που κατά διαστήματα μας στέλνουν άνθρωποι που θεραπεύτηκαν, θέλοντας να βοηθήσουν τους συνανθρώπους τους που βιώνουν τώρα τον καρκίνο.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η ιστοσελίδα μας έως σήμερα, έχει δεχτεί 1.500.000 μοναδικούς επισκέπτες, σύμφωνα με στοιχεία του google analytics, που έχουν αντλήσει ενημέρωση-πληροφόρηση και υποστήριξη, από την οργάνωσή μας.
Οι υπηρεσίες και η πληροφόρηση που παρέχει η οργάνωση ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ, βραβεύτηκαν & αναγνωριστήκαν ευρωπαϊκά από την Ευρωπαϊκή Σχολή Ογκολογίας, European School of Oncology. Στα πλαίσια του διαγωνισμού "CANCER ON THE INTERNET" AWARD 2010, η ιστοσελίδα μαςhttp://www.bestrong.org.gr κατέκτησε την δεύτερη θέση του διαγωνισμού και βραβεύτηκε με την "Μνεία Τιμής για το 2010", "2010-MENTION OF HONOUR". Στην σχετική ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Σχολής Ογκολογίας για την βράβευση, τονίστηκε το γεγονός ότι οι πληροφορίες αλλά & η υποστήριξη που παρέχει στην ελληνική κοινωνία, η οργάνωση ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ, αξίζουν αναγνώρισης!
ΠΗΓΗ:
BeStrong.org.gr - 30.04.12
