Οι κοντινές μας σχέσεις φάρμακο για την υγεία μας?

Γράφει η Ίντα Ελιάου,



Συμβουλευτική Ψυχολόγος (BSc, MSc, PGDip., MA)



Η υγεία μας δεν εξαρτάται μονάχα από εμάς παρόλο που τείνουμε να πιστεύουμε πως είναι μονάχα προσωπική υπόθεση και απόρροια των επιλογών μας. Ο Δρ. Ρόμπερτ Φέρρερ από το Κέντρο επιστημών υγείας του Πανεπιστημίου του Τέξας τονίζει πως οι κοντινοί μας άνθρωποι επηρεάζουν την υγεία μας από κάθε άποψη -γονίδια, δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, περιβάλλον ζωής, τρόποι συμπεριφοράς που υιοθετούμε-, όπως άλλωστε η δική μας παρουσία επηρεάζει τη δική τους υγεία!

Οι άνθρωποι είμαστε κοινωνικά όντα. Αφιερώνουμε ένα τεράστιο μέρος του χρόνου μας καθημερινά σε άλλους ανθρώπους, μιλώντας με αυτούς ή για αυτούς ή ακόμα και σκεπτόμενοι αυτούς. Διψάμε για κοινωνικούς δεσμούς είτε αυτοί είναι με φίλους, οικογένεια, συναδέρφους, αγαπημένους ή εραστές. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Τι είναι αυτό που παίρνουμε από τους άλλους που φαίνεται να είναι όχι μόνο σημαντικό αλλά αναγκαίο και αναπόσπαστο κομμάτι στη ζωή όλων μας ανεξαρτήτως γένους, ηλικίας, φυλής, θρησκείας, εθνικότητας;

Σχέσεις και ψυχολογική υγεία.

Ερευνητές έχουν βρει πως όπως ακριβώς οι βιταμίνες και άλλα συμπληρώματα διατροφής μας βοηθούν να ξεπεράσουμε ένα κρυολόγημα έτσι ακριβώς και η σκέψη μονάχα αγαπημένων μας ανθρώπων μας βοηθάει να αποφύγουμε ή να καταπολεμήσουμε πιο αποτελεσματικά τις δυσκολίες της ζωής όπως μιας αποτυχίας, ενός πένθους, μιας αρρώστιας...αφού μειώνεται δραματικά η πιθανότητα έκρηξης αγχωτικών καταστάσεων.

Η σημαντικότητα διαφόρων σχέσεων στην ψυχική αλλά και σωματική υγεία μας:

-Οικογένεια/ Γάμος:

Ο Dr. Nicholas Christakis από το Harvard Medical School γράφει πως οι σχέσεις μας με την οικογένεια μας ή κάποιο τραυματικό γεγονός σε κάποιο μέλος της έχει συνέπειες για όλα τα υπόλοιπα μέλη και μπορεί να επιφέρει και βιολογικές ασθένειες παρόλο που οι λόγοι είναι καθαρά κοινωνικοί. Οι χείρες πεθαίνουν σε διπλάσιο ρυθμό από τον κανονικό κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους του πένθους τους, καθώς απομονώνονται περισσότερο και δεν προσέχουν αρκετά τον εαυτό τους. Ο χαμός ενός παιδιού διπλασιάζει την πιθανότητα της μάνας να μπει σε νοσοκομείο λόγω κατάθλιψης, ακόμα και πέντε χρόνια μετά το θάνατο του παιδιού. Παιδιά που έχουν χάσει κάποιο γονέα λόγω θανάτου ή διαζυγίου έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να περάσουν κατάθλιψη και αγχωτικές διαταραχές κατά την ενήλικη ζωή τους, Τα παιδιά των οποίων οι μητέρες έπασχαν από κατάθλιψη έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν προβλήματα συμπεριφοράς και άλλες δυσκολίες κατά την εφηβεία τους. Όταν ένας σύντροφος έχει υπέρταση και άσθμα τότε έχει 70% πιθανότητα να εμφανίσει τα ίδια συμπτώματα και ο σύντροφός του/της.

Με παρόμοιο τρόπο, τα θετικά περιστατικά και δεσμοί στην οικογένεια είναι ευεργετικά. Στην ιστοσελίδα Medlook (2009) που παρέχει ενημέρωση σε θέματα υγείας υπάρχουν έρευνες που δείχνουν πως οι καρδιακές παθήσεις, ο καρκίνος, η κίρρωση του ήπατος και οι αυτοκτονίες, παρατηρούνται σε σημαντικά χαμηλότερο ποσοστό μεταξύ των παντρεμένων. Κατ' επέκταση, η διάρκεια ζωής των παντρεμένων είναι μεγαλύτερη σε σύγκριση με αυτούς που μένουν μόνοι.

Σε μία έρευνα που έγινε στο Πανεπιστήμιο Yale, άντρες και γυναίκες που ένιωθαν πως αγαπιόταν και είχαν στήριξη από αγαπημένους ανθρώπους εμφάνισαν λιγότερο κλειστές τις αρτηρίες της καρδιάς τους. Ανάλογα αποτελέσματα έδειξαν και έρευνες που έγιναν πάνω σε 10.000 παντρεμένους άντρες, από το Case Western Reserve University. Αυτοί που απάντησαν 'ναι' στο αν η γυναίκα τους εκδηλώνει την αγάπη της εμφάνιζαν λιγότερα συμπτώματα πόνου στο στήθος τους (angina). Όταν άλλοι ερευνητές μελέτησαν άντρες και γυναίκες με παθήσεις στην καρδιά βρήκαν πως αυτοί που ήταν ελεύθεροι ήταν τρεις φορές πιο επιρρεπείς στο να πεθάνουν μέσα σε πέντε χρόνια.

-Φιλία:
Ο Δρ. Θάνος Ασκητής και οι συνεργάτες του (2008) έχουν μιλήσει για πολλές μελέτες που έχουν αποδείξει τον καταλυτικό ρόλο της φιλίας στη ζωή μας. Μια καλή φιλία μπορεί να διώξει το άγχος, την κούραση και το στρες και να μας προστατεύσει από πλήθος διαφόρων ασθενειών ακόμα, ξεκινώντας από απλό κρυολόγημα και τελειώνοντας με καρκίνο. Για παράδειγμα, νοσηλευόμενοι ασθενείς που τους επισκέπτονται όχι μόνο συγγενείς αλλά και φίλοι παρουσιάζουν πολύ πιο γρήγορη καλυτέρευση στην υγεία τους από εκείνους που τους επισκέπτονται μόνο συγγενείς. Σε μια άλλη έρευνα στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ στην Καλιφόρνια, αποδείχτηκε πώς οι γυναίκες με καρκίνο στο στήθος που μοιράζονταν τον πόνο και τα συναισθήματά τους με τις φίλες τους, έζησαν διπλάσιο χρονικό διάστημα από αυτές που δεν είχαν την κατάλληλη ηθική υποστήριξη.

Επομένως, οι κοντινές μας σχέσεις αποτελούν από μόνες τους πηγή ψυχολογικής προστασίας όπως ακριβώς ένα χοντρό παλτό που βρίσκεται πάντα σε ετοιμότητα να μας προστατέψει με τη θέρμη του από το διαπεραστικό ψύχος κατά τις όποιες απρόσμενα παγερές βραδιές του χειμώνα.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Οι ειδικοί έχουν επισημάνει πολλούς παράγοντες που επιδρούν θετικά ανάμεσα σε ανθρώπους που έχουν δυνατές σχέσεις γύρω τους είτε αυτές είναι σχέσεις φιλίας, οικογένειας, συναδέλφων κ.α.. Μια καλή δικτύωση δημιουργεί αναπόφευκτα ένα ασφαλές πλαίσιο όπου το άτομο μπορεί να ανθίσει. Είναι σαν ένα λουλούδι να αναπτύσσεται κάτω από ένα υπόστεγο και όχι στο ύπαιθρο όπου θα είναι έρμαιο δυνών καιρικών συνθηκών. Η κοινωνική στήριξη και η αλληλοβοήθεια που είναι πάντα διαθέσιμες συμβάλλουν στη μείωση του στρες που αποτελεί ένα πολύ βασικό στοιχείο μεταξύ των βασικών ωφελημάτων που προσφέρει η υγιής κοινωνική ζωή καθώς είναι γνωστοί οι βιοχημικοί και ορμονικοί μηχανισμοί διαμέσου των οποίων το χρόνιο ανεξέλεγκτο στρες επηρεάζει αρνητικά το καρδιαγγειακό σύστημα, μειώνει τη άμυνα του οργανισμού και προκαλεί ευπάθεια στις μολύνσεις και προδιάθεση για καρκίνο. Η μείωση και ο καλύτερος χειρισμός του στρες που απορρέει όταν άτομα συνενώνουν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν τις πολλαπλές απαιτήσεις της καθημερινής ζωής φαίνεται ότι είναι οι σημαντικότεροι λόγοι για τους οποίους οι δικτυωμένοι άνθρωποι με υγιείς και δυνατές σχέσεις, απολαμβάνουν καλύτερη ποιότητα ζωής. Φυσικά αυτό ισχύει μόνο για υγιείς σχέσεις καθώς οι προβληματικές δεν φέρουν ευεργετικές επιδράσεις αλλά περισσότερο αρνητικές όπως στρες, κατάθλιψη, μείωση των δυνατοτήτων του συστήματος άμυνας του οργανισμού, επιθετικότητα, αρνητισμός και εχθρότητα κυρίως όταν πρόκειται για συζυγικές σχέσεις. Οι υγιείς σχέσεις χαρακτηρίζονται από σεβασμό, αγάπη, αλληλοεκτίμηση, ισχυρό αίσθημα αφοσίωσης του ενός προς τον άλλο και καλή ποιότητα επικοινωνίας, και μόνο αυτές είναι ευεργετικές για την ψυχική και σωματική υγεία των ανδρών και των γυναικών, (Medlook, 2009).

Τι πρέπει να κάνουμε.

Επομένως, οτιδήποτε συμβαίνει σε εμένα επηρεάζει και τους ανθρώπους γύρω μου. Οτιδήποτε συμβαίνει σε κάποιον από τους ανθρώπους του περιβάλλοντός μου, επηρεάζει και εμένα. Έτσι, πρέπει να μάθουμε πρώτα απ'όλα να φροντίζουμε τους εαυτούς μας.

Φροντίζω τον εαυτό μου όταν φροντίζω τη σχέση μου με τον εαυτό. Άλλωστε, ο τρόπος που σχετίζομαι με τον εαυτό μου είναι μια μικρογραφία του τρόπου που σχετίζομαι με τους άλλους. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που δυσκολεύονται να εμπιστευτούν τους άλλους συνήθως δυσκολεύονται να πάρουν αποφάσεις διότι δυσκολεύονται να εμπιστευτούν τον εαυτό τους. Αυτοί που δεν έχουν μάθει να 'ακούν' τα συναισθήματά τους επαναλαμβάνονται όταν μιλάνε στους άλλους καθώς πιστεύουν πως δεν ακούγονται, κ.ο.κ.!

Επομένως, είναι βασικό να αναγνωρίσω και να αποδεχτώ τις ανάγκες μου ως άτομο. Για παράδειγμα, όταν κάποιος δικός μας αρρωσταίνει ή περνάει δύσκολα πρέπει να μάθουμε πως εκτός από τη δική του στήριξη πρέπει να φροντίσουμε και για τη δική μας στήριξη.

Μόνο έτσι θα καταφέρω να ικανοποιήσω τις ανάγκες μου διεκδικώντας τα θέλω μου. Θα μάθω να θέτω τα όριά μου. Θα μάθω να λέω όχι. Θα μάθω να αγαπώ τον εαυτό μου για τις δυνατές αλλά και τις αδύναμες πτυχές του. Μόνο μαθαίνοντας να αγαπάω εμένα θα μάθω να αγαπάω και εσένα.

Όταν μάθουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας μπορούμε να στραφούμε και στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους. Θα έχουμε μάθει πως μια σχέση δεν εμφανίζεται ξαφνικά από το πουθενά όπως ένα χαμένο δεκά ευρω στο χειμερινό μας πανωφόρι, αλλά γεννιέται και διαμορφώνεται με κόπο και θυσίες όπως ακριβώς διαμορφώνεται ο χαρακτήρας ενός μικρού παιδιού.

Αγαπάω τον εαυτό μου σημαίνει:

· μαθαίνω να συζητάω μαζί του (τι θα μπορούσα να έχω κάνει διαφορετικά;)

· μαθαίνω να είμαι ειλικρινής μαζί του (δεν ήμουν αρκετά ευγενικός/κοινωνικός/σκληρός μαζί της/του)

· μαθαίνω να διαφωνώ μαζί του (θα μπορούσα να το χειριστώ καλύτερα το θέμα)

· μαθαίνω πότε και πώς πρέπει να τον στηρίζω σε δύσκολες στιγμές (πόσο θα αντέξω ακόμα αυτήν την κατάσταση; τι μπορώ να κάνω να ελαφρύνω το βάρος που κουβαλάω;)

· τον σέβομαι (πρέπει να πω όχι γιατί αυτό με καταπιέζει)

· τον κατανοώ (είμαι κουρασμένη/ος γιατί δούλεψα σκληρά)

· τον εμπιστεύομαι (αισθάνομαι πως χρειάζομαι ένα διάλειμμα και αποφάσισα να πάρω άδεια)

Ακριβώς τα ίδια είναι τα συστατικά της διαμόρφωσης σχέσεων με τους γύρω μας. Όταν τα βρω, συνειδητοποιήσω τη σημαντικότητά τους και μάθω να τα χρησιμοποιώ στις σωστές αναλογίες για τον εαυτό μου τότε ξέρω να τα χρησιμοποιώ σωστά με όλους. Είναι όπως τα μπαχαρικά που όχι μόνο δίνουν γεύση αλλά είναι απαραίτητα για να φτιάξουμε το φαγητό μας.

Δημοσιεύτηκαν στα:
http://kastoriani-estia.blogspot.gr/2016/05/blog-post_96.html (26.5.16)
και
http://fouit.gr/2016/06/11/%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%AD%CF%82-%CE%BC%CE%B1%CF%82-%CF%83%CF%87%CE%AD%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CF%86%CE%AC%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BA%CE%BF-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7/(11.6.16)

Επαγγελματική εξουθένωση και φυσική δραστηριότητα

Γράφει η Ίντα Ελιάου,

Συμβουλευτική Ψυχολόγος (BSc, MSc, PGDip., MA)



Το σύνδρομο της ‘Επαγγελματικής Εξουθένωσης’ είναι ένα σύνδρομο που μπορεί να αγγίξει όλους εμάς, άνδρες και γυναίκες, εργαζόμενους αλλά και φαινομενικά άνεργους –και εδώ αναφέρομαι σε όσους δηλώνουν στο επάγγελμά τους ‘οικιακά’, μπορεί να αγγίξει τα παιδιά μας, μαθητές ή και αθλητές.





Τί είναι αυτό το σύνδρομο;



Ο όρος της επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout) προέρχεται από την αθλητική αργκό της δεκαετίας του 1930 στις ΗΠΑ ο οποίος περιέγραφε τους αθλητές που μετά από μεγάλες επιδόσεις δεν μπορούσαν πλέον να προσφέρουν τα αναμενόμενα σε αγωνιστικό επίπεδο. Ίσως ο πιο ευρέως αναφερόμενος ορισμός της επαγγελματικής εξουθένωσης είναι αυτός της ψυχολόγου Christine Maslach (1982):

«Η απώλεια ενδιαφέροντος για τους ανθρώπους με τους οποίους κάποιος εργάζεται, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής εξάντλησης και χαρακτηρίζεται από συναισθηματική εξάντληση όπου ο επαγγελματίας δεν έχει πλέον καθόλου θετικά αισθήματα συμπάθειας ή σεβασμού για τους πελάτες ή ασθενείς».



Που οφείλεται;

Το σύνδρομο αυτό είναι το τελικό αποτέλεσμα μιας διαδικασίας. Η διαδικασία αυτή ξεκινάει με έντονο άγχος στην εργασία για παρατεταμένο χρονικό διάστημα και καταλήγει σε μια γενικότερη σωματική και ψυχική εξάντληση και απογοήτευση. Το στρες γενικά και στο χώρο της εργασίας αναγνωρίζεται πλέον παγκοσμίως ως ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα υγείας που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι εργοδότες. Στατιστικά στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία (2003), έδειξαν πως το στρες καταλαμβάνει σταθερά τη 2η θέση στα σχετιζόμενα με την εργασία προβλήματα υγείας μετά τις μυοσκελετικές παθήσεις. Ένας στους τρεις εργαζόμενους στην Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρούν το στρες ως το πιο σημαντικό πρόβλημα στο χώρο εργασίας τους. Το ποσοστό αντιστοιχεί σε 41 εκατομμύρια ευρωπαίους εργαζόμενους κάθε χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι εργαζόμενοι χάνουν εκατομμύρια εργάσιμες μέρες το χρόνο λόγω ασθενειών κάθε μορφής ενώ το ετήσιο οικονομικό κόστος υπολογίζεται στα 20 δις Ευρώ.

Υπάρχουν πολλά μοντέλα που επιχειρούν να ερμηνεύσουν, να εξηγήσουν το φαινόμενο της επαγγελματικής εξουθένωσης. Τα περισσότερα επιχειρούν να ερμηνεύσουν το σύνδρομο υπό το πρίσμα μίας δυναμικής αλληλεπίδρασης μεταξύ ατόμου και περιβάλλοντος (Vachon, 1987). Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι η επαγγελματική εξουθένωση οφείλεται κυρίως σε στρεσογόνες και δυσμενείς επαγγελματικές συνθήκες, όπως το ιδιαίτερα φορτωμένο πρόγραμμα, η έλλειψη αυτονομίας και εξουσίας, η ανεπαρκής ψυχολογική υποστήριξη και η αυταρχική διοίκηση του οργανισμού (Pines, 1986). Άλλοι πάλι ερευνητές τονίζουν τη σημασία των ατομικών παραγόντων, υποστηρίζοντας, ότι η επαγγελματική εξουθένωση εξαρτάται από τις προσδοκίες που ο επαγγελματίας έχει από τον ίδιο του τον εαυτό (Dekker & Schaufeli, 1995˙ Antoniou, 1999; Firth-Cozens & Payne, 1999).





ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ EDELWICH & BRODSKY (1980)

Οι οποίοι περιέγραψαν μία σειρά από τέσσερα στάδια ανάπτυξης της επαγγελματικής εξουθένωσης, τα οποία ακολουθεί ο εργαζόμενος από την αρχή της καριέρας του. Συγκεκριμένα:



• Ο εργαζόμενος ξεκινάει την καριέρα του με ενθουσιασμό και συχνά με υπερβολικά υψηλούς στόχους. Υπερεπενδύει στην εργασία του, αφιερώνοντας το χρόνο και την ψυχή του, ενώ επίσης υπερεπενδύει στις σχέσεις που αναπτύσσει με τους ασθενείς του.



(Ένας νέος γιατρός που περνά από το νοσοκομείο να δει τους ασθενείς του ακόμα και όταν είναι εκτός υπηρεσίας. Ή ένας οποιοσδήποτε επαγγελματίας που προσφέρει τις υπηρεσίες του ακόμα και τα Σαββατοκύριακα και δε κλείνει ποτέ το κινητό του).

Καθώς, όμως διαπιστώνει ότι το έργο που παράγει δεν ανταποκρίνεται στις δικές του προσδοκίες, απογοητεύεται.



•Τότε, λοιπόν, περνάει στο δεύτερο στάδιο.

Η εργασιακή καθημερινότητα διαψεύδει τις προσδοκίες του καθώς δεν καλύπτονται όλες οι ανάγκες του ως ‘άνθρωπος’ μέσα από την εργασία του –κάτι που δεν ήταν ρεαλιστικό εξ αρχής.

Ο εργαζόμενος κατηγορεί τον εαυτό του για την αποτυχία και προσπαθεί ακόμη περισσότερο να επενδύσει στο επάγγελμά του, χωρίς όμως θετικό αποτέλεσμα. Ελπίζει δηλαδή πως εάν δουλέψει και άλλες ώρες ή δεχτεί και άλλες επιθυμίες πελατών που παρεκκλίνουν από την καθιερωμένη πρακτική του, πως τότε τα πράγματα θα πάνε καλύτερα.



• Την αμφιβολία και αδράνεια διαδέχονται η απογοήτευση και ματαίωση. Ο εργαζόμενος βλέπει ότι οι προσπάθειές του να ολοκληρωθεί μέσα από την εργασία του ματαιώνονται και οδηγείται στην αποθάρρυνση και την απογοήτευση. Για να ξεφύγει από το αδιέξοδο πρέπει είτε να το πάρει απόφαση και να αναθεωρήσει τελικά τις προσδοκίες του

(‘θα κλείνω το τηλ μου την Κυριακή και ας με ξαναπάρουν τη Δευτέρα’ ή ‘είμαι καλή μητέρα ακόμα και αν ζητάω βοήθεια για τα ψώνια ή λέω και όχι στα παιδιά’ ) είτε ο άλλος τρόπος είναι (αν και τις περισσότερες φορές δεν είναι εφικτός για πρακτικούς λόγους)να απομακρυνθεί από την εργασιακό του χώρο, από την πηγή δηλαδή του στρες.



• Στο τελευταίο στάδιο της επαγγελματικής εξουθένωσης, ο εργαζόμενος αποφεύγει κάθε υπευθυνότητα απέναντι στους άλλους, ενώ προσπαθεί να καταπολεμήσει μόνος του την απογοήτευση και τη ματαίωση που του προκαλεί το επάγγελμά του.

Γενικά φαίνεται πως η επαγγελματική εξουθένωση η οποία αποτελεί μια διαταραχή και όχι τον κανόνα, είναι το προϊόν από ένα συνονθύλευμα εργασιακών και προσωπικών καταστάσεων. Δηλαδή, παρά το γεγονός ότι κάποια από τα χαρακτηριστικά της τείνουν να επικρατήσουν σε στρεσογόνους και πιεστικούς εργασιακούς χώρους υπάρχουν κάποιοι παράγοντες της προσωπικής ζωής του ατόμου που μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτες είτε προς την κατεύθυνση της εξουθένωσης είτε προς την κατεύθυνση της ψυχικής ανθεκτικότητας.

Κάποιοι λοιπόν από τους παράγοντες που επηρεάζουν όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας είναι:

• υπερβολικές υποχρεώσεις με υπερβολική πίεση

• ασαφές πλαίσιο καθηκόντων και αρμοδιοτήτων

• μη ανάλογη των καθηκόντων του ατόμου αμοιβή

• μη αναγνώριση της εργασίας του και έλλειψη συστηματικής ανατροφοδότησης για τη δουλειά του

• αδυναμία ανταπόκρισης στις απαιτήσεις της εργασίας λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος ή κατάρτισης
• μη ασφαλισμένη θέση εργασίας και φόβο ανεργίας, ιδιαίτερα σε άτομα με οικονομικά προβλήματα ή με πολλές οικονομικές υποχρεώσεις

• αίσθηση του ατόμου ότι δεν έχει επίδραση και έλεγχο σε σημαντικά ζητήματα σχετικά με τη δουλειά του

• μη ικανοποιητική επικοινωνία με συναδέλφους και προϊσταμένους

• συνεχής, παρατεταμένη πίεση χρόνου και μακρόχρονη εργασία χωρίς διακοπή


Παράγοντες που μπορεί να αποτελέσουν το φιτίλι για να ξεσπάσει η φωτιά μπορεί να είναι:

Χαρακτηριστικά προσωπικότητας του ατόμου:

• άτομα που έχουν υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό τους και υψηλές προσδοκίες σχετικά με τη δουλειά ( ‘τελειομανείς’).

• άτομα που αγνοούν τα όρια της προσωπικής ανθεκτικότητας τους και των προσωπικών αναγκών

• όταν υπάρχει υπερβολική ανάγκη αναγνώρισης

• υπερβολική ταύτισή του με τη δουλεία του.





Συμπτώματα

Οι ψυχολόγοι ισχυρίζονται ότι η επαγγελματική εξουθένωση και επομένως τα συμπτώματά της δεν αποτελούν ένα βραχυπρόθεσμο πρόβλημα που ξεκινάει το πρωί της Δευτέρας και τελειώνει το μεσημέρι της Παρασκευής. Τα πρώτα σημάδια θα μπορούσαν να αναζητηθούν στην αυξανόμενη ανάγκη του ατόμου να αποδείξει την αξία του δουλεύοντας όλο και πιο σκληρά και παρατεταμένα, συχνά παραμελώντας τις ανάγκες του και τις διαπροσωπικές του σχέσεις. Η πίεση που βιώνει εμφανίζεται αρχικά στο σώμα του με συμπτώματα όπως: πονοκέφαλοι, γαστρεντερικά προβλήματα, δυσκολίες ύπνου, υπερένταση, σεξουαλική δυσλειτουργία, διαταραχές διατροφής και μυοσκελετικοί πόνοι (Tyler & Cushway, 1998; Cushway, 1992).

Η ευάλωτη αυτή σωματική υγεία του εργαζόμενου είναι δυνατόν να επηρεάσει και την ψυχολογική του υγεία, με κυρίαρχα συμπτώματα το έντονο στρες, συναισθηματική εξάντληση, έλλειψη ενδιαφέροντος, αρνητική/κυνική διάθεση, μειωμένη αυτοπεποίθηση, τύψεις, ενοχές, ευερεθιστότητα, αποξένωση, και ανία. Το συναίσθημα του μάλιστα κάποια στιγμή αμβλύνεται σε τέτοιο βαθμό που ξαφνικά γίνεται επίπεδο (το άτομο «δε νιώθει τίποτα»-μια εκπληκτική άμυνα του οργανισμού μας για δύσκολες συναισθηματικά καταστάσεις). Φυσικά αυτό γίνεται αντιληπτό από το περιβάλλον του, που αρχίζει τώρα να ζητά εξηγήσεις.

Ο εξουθενωμένος εργαζόμενος τείνει να αποσύρεται για να αποφύγει τις συγκρούσεις και να αρνείται τα όποια προβλήματα. Ο φόρτος εργασίας μπορεί να αρχίσει να αποτελεί δικαιολογία για την απόσυρσή του από τις προσωπικές σχέσεις. Μέσα από μια σειρά αρνητικών αλληλεπιδράσεων το άτομο οδηγείται σε απόσυρση, ψυχοσωματικά προβλήματα, κατάθλιψη, ενώ είναι πιθανή η χρήση αλκοόλ και άλλων ουσιών και η εμφάνιση υπερφαγικών κρίσεων σε μια προσπάθεια πρόσκαιρης ανακούφισης των συμπτωμάτων. Όλα αυτά έχουν ως συνέπεια τη μείωση της παραγωγικότητας και την έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης που πυροδοτεί εκ νέου αρνητικά συναισθήματα, έλλειψη κινήτρου κ.ο.κ. (Griffith και συν.,1999). Στην ουσία, τα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης αποτελούν

προειδοποίηση δυσλειτουργίας στην βιοψυχοκοινωνική υπόσταση του ατόμου που καλείται να αναθεωρήσει ορισμένες επιλογές και συνήθειες που έχει υιοθετήσει στην ζωή του.

Ποιους πλήττει;

Γενικότερα φαίνεται πως το σύνδρομο αυτό αποτελεί κίνδυνο για ομάδες ανθρώπων που είναι εκτεθειμένοι σε συνθήκες μακροχρόνιου στρες. Στα πλαίσια του σύγχρονου τρόπου ζωής την όξυνση της οικονομικής κρίσης, ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού αναγκάζεται να παλέψει με το στρες της ανεργίας ή να αυξήσει τις ώρες εργασίας του ενώ οι απολαβές μειώνονται, με αποτέλεσμα να βιώνει μια στρεσογόνα καθημερινότητα. Έρευνες έχουν δείξει πως το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης είναι ιδιαίτερα συχνό σε όσους έρχονται σε καθημερινή επαφή με τον ανθρώπινο πόνο όπως γιατροί, νοσηλευτές, φυσιοθεραπευτές, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί (Jimmieson, 2000; Demir και συν., 2003). Ωστόσο υποφέρουν και επαγγελματίες οι οποίοι εργάζονται υπό συνθήκες μακροχρόνιου στρες. Μπορεί λοιπόν να αγγίξει συγγραφείς, αθλητές, φοροτεχνικούς, εκπαιδευτικούς, γονείς κ.α..

Πρόληψη και Αντιμετώπιση

Το κλειδί για την καταπολέμηση της επαγγελματικής εξουθένωσης είναι να αναγνωρίσει κανείς τα συμπτώματα και να τα θεραπεύσει πριν ησυναισθηματική νέκρωση απλωθεί σε άλλες δραστηριότητες που απολαμβάνει ο άνθρωπος. Αυτό προϋποθέτει την έγκυρη διάγνωση. Η πρόληψη όπως και η αντιμετώπιση της επαγγελματικής εξουθένωσης μπορεί να επιτευχθεί και σε ατομικό αλλά και σε οργανωσιακό επίπεδο. Ιδανικά, πρέπει αντιμετωπίζεται και στα δύο επίπεδα παράλληλα κάτι το οποίο συμβαίνει στο εξωτερικό αλλά δυστυχώς κατά βάσει δε συμβαίνει στη χώρα μας. Και για τα δύο επίπεδα έρευνες έχουν δείξει πως βασικό κομμάτι και της πρόληψης αλλά και της αντιμετώπισης αποτελεί η φυσική δραστηριότητα του ατόμου.

Έρευνες σε επαγγελματίες υγείας στον Ελλαδικό χώρο έχουν δείξει πως 4εις στους 10 εργαζόμενους βιώνουν μέτρια κ υψηλή επαγγελματική εξουθένωση. Τα αποτελέσματα αυτά είναι σε συμφωνία με αντίστοιχες έρευνες από τον ελληνικό αλλά και το διεθνή χώρο (Αλεκτορίδης 2003, Σιουρούνη, Θεοδώρου & Χονδρός, 2006; Firth-Cozens & Payne, 1999). Τα αποτελέσματα επίσης έδειξαν πως η δραστηριότητα των επαγγελματιών είναι ιδιαίτερα χαμηλή (6 στους 10),(Antoniou et al., 2003). Ομοίως, ο Τούντας, 2008 αναφέρει πως ένας στους δύο επαγγελματίες υγείας είναι υποκινητικοί και δεν ασκούνται καθόλου. Παρ’όλ’αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι επαγγελματίες με υψηλό επίπεδο φυσικής δραστηριότητας δεν είναι απαραίτητο ότι θα έχουν και χαμηλά επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης. Η άσκηση λοιπόν από μόνη της δεν είναι αρκετή, αλλά πρέπει να είναι η βασική στρατηγική πρόληψης και αντιμετώπισής.



Γενικά η δραστηριότητα και η άσκηση στην επίτευξη και διατήρηση της υγείας του ανθρώπου έχει αναγνωριστεί από πολλούς Διεθνείς Οργανισμούς. Η συμμετοχή σε φυσικές δραστηριότητες έχει θετικές επιδράσεις στη ψυχική υγεία του ανθρώπου αφού βοηθά στη καταπολέμηση του άγχους –της βάσης δηλαδή της επαγγελματικής εξουθένωσης-, της κατάθλιψης και της μοναξιάς.



ΠΗΓΗ:

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα, ‘Καστοριανή Εστία’, 07.04.16, Αριθμός Φύλλου: 752 , σελ. 08-09.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ: ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ ΚΡΙΣΗ ΣΤΟ ΖΕΥΓΑΡΙ

 Όταν έρχεται η διάγνωση μιας ασθένειας τείνουμε να επικεντρωνόμαστε όλοι μας –μέλη της οικογένειας, φίλοι, ειδικοί- στο άτομο που νοσεί. Αυτή είναι μια φυσιολογική, αυτόματη αντίδραση. Όποιος έχει κάποια δυσκολία αυτός είναι που χρίζει βοήθειας. Στη πραγματικότητα όμως αυτή η αντιμετώπιση όσο καλοπροαίρετη και αν είναι, είναι ελλιπής διότι ο καθένας μας υπάγεται σε ένα πλαίσιο. Όταν λοιπόν νοσήσει κάποιος τότε στη πραγματικότητα νοσεί και ολόκληρη η οικογένειά του. 

Σήμερα θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε και να αντιμετωπίσουμε την ‘κρίση’ που αδιαμφισβήτητα περνά το ζευγάρι όταν η σύζυγος διαγιγνώσκεται με καρκίνο στο μαστό, όπου ‘Κρίση’ κάθε μεγάλο γεγονός που φέρει αλλαγές στη καθημερινότητα, τις συνήθειες και τα συναισθήματα του ατόμου και κατ’ επέκταση του ζευγαριού (Ιωαννίδου, 2012; Watzlawick, 2004). Για να φτάσουμε όμως εκεί θα πρέπει να κατανοήσουμε πρώτα τις φάσεις που περνά το κάθε ζευγάρι από τη στιγμή της γέννησή της σχέσης του μέχρι τη στιγμή που έρχεται μια κρίση.

Κάθε λοιπόν ζευγάρι αποτελεί ένα σύστημα. Ένα σύστημα που εμπεριέχει δύο μέλη –τους συντρόφους. Για να καταφέρει το σύστημα αυτό να επιβιώσει θα πρέπει τα δύο μέλη του να καταφέρουν να διαπραγματευτούν θέματα και αξίες που είναι σημαντικά για το κάθε μέλος ξεχωριστά. Μέσα σε όλες τις διαπραγματεύσεις λοιπόν που λαμβάνουν χώρα μεταξύ των δυο συντρόφων, οι σύντροφοι διαπραγματεύονται συνήθως ασυνείδητα το Δίπολο: Αυτονομία – Συντροφικότητα (Ιωαννίδου, 2005; Bischof, 1994). 

Κάθε σύντροφος ιδανικά έχει και τις δύο ανάγκες στο δίπολο αυτό π.χ. ανάγκη και για πλησίασμα όπου νιώθει ασφάλεια αλλά και για αυτονομία όπου το άτομο αποκτά ερεθίσματα ως άτομο ξεχωριστό από τη δυάδα της σχέσης. Η πρόκληση για το κάθε ζευγάρι είναι το πώς θα βρει την ισορροπία ανάμεσα σ αυτά τα δίπολα διότι εάν προσκολληθεί στη συντροφικότητα θα νιώσει αποπνικτική ασφάλεια και θα επέλθει ο κορεσμός ενώ αν κολλήσει στην αυτονομία θα νιώσει μοναξιά. Οι ισορροπίες αυτές βρίσκονται ύστερα από αγώνα καθώς το κάθε ζευγάρι διαπραγματεύεται την ισορροπία του μέσα από μια σειρά ‘εξελικτικών φάσεων’ ώστε να καταλήξουν να παίρνουν και οι δύο όσα χρειάζονται με τον τρόπο που το χρειάζονται. 

Φάσεις Εξέλιξης Ζευγαριού για την ικανοποίηση των αναγκών τους (Ιωαννίδου,‘05; Bischof,‘94; Schellenbaum,‘93):

1.Συγχώνευση

Η 1η φάση στην εξέλιξη του ζευγαριού είναι αυτή της Συγχώνευσης. Οι δύο σύντροφοι ενθουσιάζονται και θέλουν να είναι συνεχώς μαζί και να μοιράζονται τα πάντα. Η φάση της συγχώνευσης δε διαρκεί πολύ διότι ικανοποιούνται μονάχα οι ανάγκες για συντροφικότητα και μένουν παραμελημένες οι ανάγκες για αυτονομία. Σε κάποια στιγμή ο ένας από τους δύο πνίγεται από το πολύ μαζί και έτσι μπαίνει πρώτος και τραβά και τον άλλο στη φάση της ‘Αντίστασης’.

2.Αντίσταση

Η φάση της αντίστασης δείχνει την αντίσταση στη συγχώνευση (στο απόλυτο Μαζί) και εμφανίζεται με καβγάδες, σεξουαλικές δυσκολίες, κατάθλιψη, εξωσυζυγικές σχέσεις κα. Στη φάση αυτή ο ένας βιώνει τον άλλο ως εμπόδιο. ‘Εσύ φταις που δε κάνουμε σεξ’ ‘Εσύ φταις που μαλώνουμε’ κ.α. Κάποια ζευγάρια μένουν σ αυτή η φάση μια ζωή και τρώγονται, κάποια άλλα ζευγάρια χωρίζουν, άλλα ζευγάρια πάλι καταφέρνουν να προχωρήσουν είτε μόνοι, είτε με βοήθεια φίλου ή ειδικού, στην επόμενη φάση, αυτή της ‘Διαφοροποίησης’. 

3. Διαφοροποίηση

Στη Διαφοροποίηση ούτε εξιδανικεύει, ούτε πολεμά ο ένας τον άλλο. Αντί το άτομο να επικεντρώνεται και να ρίχνει ευθύνες στον άλλο τώρα στρέφεται στον εαυτό του και παίρνει την ευθύνη για τη δική του εξέλιξη. Μπορεί λοιπόν ένας σύζυγος να αναρωτηθεί: ‘Ποιες συμπεριφορές μου απωθούν τη σύζυγό μου και δε θέλει σεξ;’ ‘Πώς συμβάλω εγώ και φουντώνουν οι καβγάδες;’. Τώρα πια λοιπόν ικανοποιείται η ανάγκη του ατόμου για αυτονομία αλλά υπάρχει και ο φόβος πως εάν επικεντρωθεί το άτομο στον εαυτό του θα στεναχωρήσει ή θα χάσει το σύντροφό του.

4. Επαναπροσέγγιση

Το άτομο σταδιακά προχωρά στην επαναπροσέγγιση όπου αρχίζει να ανακαλύπτει πως υπάρχουν περισσότερες πλευρές του άλλου που εκτιμά παρά πλευρές που τον εκνευρίζουν. Πρόκειται για μια πειραματική φάση που το ζευγάρι αρχίζει να δοκιμάζει πράγματα και αυτό τους κάνει να νιώθουν πάλι έλξη. Ο καθένας όμως τώρα είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του και βλέπει τον άλλο όπως πραγματικά είναι.

5. Ένωση σε πιο ώριμο επίπεδο

Κατά την τελευταία φάση το ζευγάρι προχωρά μαζί αλλά διατηρώντας ο καθένας την αυτονομία του. Η διαφορετικότητα του άλλου γίνεται πια πρότυπο για να αναπτύξει και ο άλλος πλευρές του εαυτού του. 

Αυτές τις φάσεις εκτός από την 1η φάση τις ξαναπερνά το κάθε ζευγάρι πολλές φορές στο κύκλο της ζωή του και μια από αυτές τις φορές είναι όταν ξεσπάσει μια Κρίση όπως ένας καρκίνος. 

Εκεί λοιπόν, που το ζευγάρι έχει κατακτήσει την ισορροπία του υιοθετώντας ο καθένας συγκεκριμένες συμπεριφορές απέναντι στο άλλο, έρχεται και σκάει η βόμβα πως η σύζυγος έχει καρκίνο στο μαστό της. Η νέα αυτή πραγματικότητα ταράζει αρχικά τη γαλήνη της ίδιας της γυναίκας. Η γυναίκα ξεκινά βίαια ένα μεγάλο και οδυνηρό ψυχικό ταξίδι κατά τη διάρκεια του οποίου θα περάσει από τα πέντε στάδια του πένθους (Kubler-Ross, 1969). Θα νιώσει δηλαδή αρχικά σοκ για τη διάγνωση, τις αλλαγές στη ζωή της και δυσπιστία στο ότι της συμβαίνει αυτό. Θα προσπαθήσει να το διαπραγματευτεί… ‘ας δω μονάχα το παιδί μου να πάει σχολείο’. Θα βιώσει πολύ Θυμό, πόνο και φόβο κυρίως στη μακρά περίοδο της θεραπείας της. Θα νιώσει ότι βουλιάζει στη κατάθλιψη για να καταφέρει σε βάθος χρόνου να αποδεχτεί τη νέα πραγματικότητα και να προσαρμοστεί σε αυτή. 

Όπως είναι φυσικό λοιπόν όλες αυτές οι αλλαγές/οι απώλειες στη ζωή που είχε, φέρουν αλλαγές στη ψυχολογία της γυναίκας οι οποίες επηρεάζουν και αλλάζουν και τις συμπεριφορές της απέναντι στο σύντροφο. Παράλληλα, ο σύντροφος ξεκινά το δικό του πένθος για την απειλή στην υγεία της συντρόφου του αλλά και της καθημερινότητάς τους. Αρχίζουν και αλλάζουν λοιπόν και οι δικές του συμπεριφορές. Οι αλλαγές αυτές στις συμπεριφορές τους φέρουν μεγάλη αναταραχή καθώς κλονίζεται η ισορροπία τους, ο ρόλος που είχε ο καθένας μέσα στη σχέση, οι τρόποι που ικανοποιούσαν τις ανάγκες τους. Και καθώς κάθε σύστημα αρχικά αντιστέκεται στις αλλαγές έτσι και το σύστημα του ζευγαριού αυτομάτως επιστρέφει στη 2η φάση που είναι αυτή της αντίστασης.

2.Αντίσταση

Η γυναίκα που είχε συνηθίσει να φροντίζει την οικογένεια μπορεί να θυμώνει που πρέπει τώρα να ξεκουράζεται περισσότερο και να τα βάζει με το σύντροφό της που επειδή τη βοηθά, εκείνη νιώθει ότι την αντιμετωπίζει ως ανίκανη. Ή θυμώνει μαζί του σκεφτόμενη ‘που ήσουν τόσα χρόνια;’ –γιατί έπρεπε να αρρωστήσω για να με βοηθήσεις;. Ο σύντροφος από τη πλευρά του μπορεί να θυμώνει με τη σύζυγο που δε φροντίζει αρκετά τον εαυτό της ή που δεν εκτιμά τη βοήθειά του. Στη φάση αυτή δε μιλά το ίδιο το πρόβλημα αλλά οι διαφωνίες και οι καβγάδες του ζευγαριού.

Πρόκειται για μια απολύτως φυσιολογική φάση στη ζωή του ζευγαριού σε μια περίοδο τρομερών αλλαγών στους ρόλους και των δύο που ξαφνικά απειλούν την ταυτότητα των ατόμων. Είναι σαν να ξαναγνωρίζονται από την αρχή. 

3. Διαφοροποίηση

Χρειάζεται χρόνος και προσπάθεια, πολλές φορές και παρέμβαση από ειδικό για να καταφέρει να προχωρήσει το ζευγάρι στο επόμενο στάδιο όπου ο καθένας αρχίζει να διαφοροποιείται. Αυτή η φάση μου θυμίζει τις οδηγίες ασφαλείας στα αεροπλάνα που εξηγούν οι αεροσυνοδοί πως σε περίπτωση ανάγκης θα πέσουν μάσκες οξυγόνου από την οροφή και θα πρέπει οι ενήλικες πρώτα να φορέσουν τις δικές του και μετά να βοηθήσουν τα παιδιά. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στο ζευγάρι. Ο καθένας στρέφεται στις δικές του ανάγκες, στα δικά του συναισθήματα. Ενώ λοιπόν φαινομενικά είναι σαν να απομακρύνονται οι σύντροφοι, στη πραγματικότητα αυτή η φάση είναι απαραίτητη για να ξαναέρθει το ζευγάρι κοντά. 

Δε ρίχνει λοιπόν πια ο ένας ευθύνες στον άλλο όπως π.χ. η γυναίκα που σκέφτεται: ‘Δεν καταλαβαίνει ότι ντρέπομαι να με δει γυμνή;’ αλλά παίρνει την ευθύνη για τη δική του φροντίδα και εξέλιξη ‘Τι με κάνει να νιώθω ντροπή; Πώς μπορώ αυτό να το καταπολεμήσω ώστε να απολαμβάνω και εγώ τον έρωτα’. Τώρα πια λοιπόν ικανοποιείται η ανάγκη του ατόμου για αυτονομία παρόλο το φόβο της συζύγου κυρίως πως εάν επικεντρωθεί σ’ αυτό που περνά ή εκφράσει τις νέες πια ανάγκες της ο σύντροφος θα στεναχωρηθεί ή θα θυμώσει καθώς προσπαθεί τόσο να τη στηρίξει και έτσι πολλές φορές από φόβο κ ενοχές διστάζει να αλλάξει ή να μιλήσει και πνίγεται ή θυμώνει περισσότερο. 

4. Επαναπροσέγγιση

Αν επιβιώσει το ζευγάρι από την προηγούμενη φάση της διαφοροποίησης, το άτομο είτε επιστρέφει πίσω στη φάση της Αντίστασης –που σημαίνει πως κάποιος απ τους δύο ή και οι δύο δεν είναι έτοιμοι να αγκαλιάσουν τις αλλαγές- είτε προχωρά στην επόμενη φάση και αρχίζει να ανακαλύπτει πως υπάρχουν συμπεριφορές του συντρόφου που βοηθούν πολύ. Πρόκειται για μια πειραματική φάση που το ζευγάρι αρχίζει να δοκιμάζει ξανά πράγματα και αυτό τους κάνει να νιώθουν πάλι έλξη. 

5. Ένωση σε πιο ώριμο επίπεδο

Όταν ξαναπλησιαστούν λοιπόν προχωρούν μαζί στη ζωή με καρκίνο αλλά διατηρώντας πλέον ο καθένας την αυτονομία του. 

Συνήθως οι σύντροφοι δεν περνούν ταυτόχρονα τις φάσεις εξέλιξης/ όπως δεν περνούν ταυτόχρονα και τα στάδια του πένθους. Συνήθως ο ένας είναι ο κινητήριος μοχλός και ο άλλος ακολουθεί. Πρόβλημα δημιουργείται όταν ο ένας δε θέλει να προχωρήσει. Ο ένας λοιπόν έχει προχωρήσει στη διαφοροποίηση (π.χ. η σύζυγος κάνει τις θεραπείες της, έχει αλλάξει τη καθημερινότητας της και ασχολείται πιο πολύ με εαυτό/φόβους/επιθυμίες παρά τη φροντίδα του συζύγου) ενώ ο σύζυγος αναπολεί και περιμένει την 1η φάση της συγχώνευσης (που είχε την αμέριστη φροντίδα της, υπήρχε ξεγνοιασιά κ πολύ sex).

Ή η ασθενής αρνείται την αλλαγή και κάνει σαν να μην συμβαίνει τίποτα ενώ ο σύντροφος έχει προχωρήσει στη διαφοροποίηση (παίρνει αποφάσεις για τη καθημερινότητά τους, φροντίζει μόνος τον εαυτό του για να την ελαφρύνει κ.α.)

Η δυσκολία είναι να κινητοποιηθεί αυτός που δεν είναι κινητοποιημένος. Η φάση της διαφοροποίησης είναι πολύ σημαντική για να μπορέσει να έρθει η επαναπροσέγγιση (Bischof, ‘94). 

Ποια είναι λοιπόν η λύση; Πώς μπορούμε να αποφύγουμε όλα αυτά τα δράματα;

Η απάντηση είναι πως δε μπορούμε. Όλα αυτά τα στάδια όσο επώδυνα και χρονοβόρα και αν είναι, είναι απολύτως φυσιολογικά αλλά και απαραίτητα για να καταφέρει το άτομο και κατ’ επέκταση το ζευγάρι να διαπραγματευτεί τις πολλαπλές αλλαγές στη ζωή του, να τις αποδεχτεί και να προσαρμοστεί σε αυτές.

Τι μπορεί να κάνει η σύζυγος για να βοηθήσει τη δυάδα;

Η σύζυγος χρειάζεται χρόνο για να συνειδητοποιήσει τις αλλαγές που τις συμβαίνουν, να πενθήσει για αυτές. 

Είναι αναγκαίο να στραφεί στον εαυτό της και να γλύψει τις πληγές της- να περάσει δηλαδή στο στάδιο της διαφοροποίησης για να καταφέρει να αποδεχτεί τις αλλαγές και να προσαρμοστεί σε αυτές. 

Οφείλει να καταφέρει σταδιακά να ‘απολύσει’ τον σύντροφό της από το ρόλο του γονιού και να αναλάβει η ίδια τη φροντίδα του εαυτού της. Να έχει η ίδια την ευθύνη για μεγάλες κ μικρές αποφάσεις που την αφορούν. Να αισθάνεται ότι μπορεί να λειτουργήσει και μόνη της αλλά και πρόθυμη να μιλά για τις ανάγκες και τις αλλαγές μέσα της και να ζητά αυτά που χρειάζεται. Η σύζυγος λοιπόν, πρέπει να θέσει τα νέα όριά της προς διαπραγμάτευση ακόμα και όταν νιώθει ενοχές ή φοβάται μη πληγώσει το σύντροφό της. 

Τι μπορεί να κάνει ο σύζυγος για να βοηθήσει τη δυάδα;

Κατά τον ίδιο τρόπο και ο σύντροφος χρειάζεται χρόνο για να θρηνήσει τις δικές του αλλαγές και να συμφιλιωθεί με τους δικούς του φόβους και την ανυπόφορη αίσθηση ανημποριάς στο να βοηθήσει/ να σώσει τη σύντροφό του. 

Η θέση του συζύγου είναι τρομερά δύσκολη. Πολλές φορές απορροφάται τόσο από τη φροντίδα της συζύγου που παραμελεί τις δικές του ανάγκες και πνίγει τα δικά του συναισθήματα που επειδή είναι και αρνητικά όπως θυμός για τη σύντροφο κ την αρρώστια, κούραση, τρόμο, αβεβαιότητα, νιώθει επιπλέον και ενοχές που αισθάνεται έτσι ενώ η σύζυγος είναι αυτή που νοσεί. 

Ο σύζυγος λοιπόν οφείλει από τη πλευρά του να βάλει τα δικά του όρια και να γλύψει και αυτός και τις δικές του πληγές. Παράλληλα, οφείλει να πάψει να βλέπει τη σύζυγο ως αβοήθητο παιδί και να της δείξει εμπιστοσύνη. Βοηθά περισσότερο να πει κάποιος ‘σε σκέφτομαι’ ή ‘πως είσαι;’ Ή ‘τι χρειάζεσαι;’ από το να κάνει θυσίες που υποτιμούν την ικανότητα της συζύγου να φροντίσει τον εαυτό της ή να διαχειριστεί τη ζωή της. 

Όλα τα συστήματα λοιπόν αντιστέκονται αρχικά στο καινούριο όπως στη ζωή με καρκίνο με συνέπεια να δημιουργούνται εντάσσεις και προβλήματα. Πολλά ζευγάρια που αντιμετωπίζουν τον καρκίνο του μαστού καλοπροαίρετα πάντα, προσκολλώνται στη γυναίκα που νοσεί και παραμελούν την τόσο απαραίτητη ανάγκη για αυτονομία, κάτι φυσικά, που ενισχύεται κ παρουσιάζεται ως ιδανικό και στη κοινωνία μας. Προσκολλώνται στη γυναίκα και γίνονται υπερβολικά δοτικοί ή απαιτητικοί με αποτέλεσμα την απομάκρυνση από τον εαυτό τους και την απώθηση της συντρόφου τους. 

Το ερώτημα λοιπόν που αναδύεται είναι ‘Ποιες δυνατότητες έχει το σύστημα για να αντέξει τις αλλαγές και να ξεπεράσει τη κρίση όσο πιο ανώδυνα. Πώς γίνεται να βοηθήσουν και οι δύο σύντροφοι, ο καθένας από τη πλευρά του στη προσαρμογή αυτή. Ίσως η αρχή γίνεται με το να γνωρίζουν και οι δύο πως κάθε μεγάλη αλλαγή φέρνει και κρίση στη σχέση. Η ενημέρωση και η προετοιμασία βοηθούν να κατανοούμε τι μας συμβαίνει και να μη νιώθουμε απογοητευμένοι και μόνοι. 

Η επικοινωνία κ ο διάλογος πρέπει να γίνει το όπλο μας μέσα στη σχέση και ίσως το πιο σημαντικό είναι να αποδεχτούμε πως σε τέτοιες περιόδους μπορεί η σύντροφός μας να χρειάζεται περισσότερη αυτονομία ώστε να παραμείνει κυρία του εαυτού της καθ’ όλη τη διάρκεια των αλλαγών και της νέας πορείας που παίρνει πρώτα απ’ όλα η δική της ζωή.’

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΟΜΙΛΙΑΣ ΣΕ ΗΜΕΡΙΔΑ ΑΠΟ Ίντα Ελιάου (BSc, MSc, PGDip, MA) Συμβουλευτική Ψυχολόγος

ΗΜΕΡΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ. Διοργανωτής: Σύλλογος γονέων, παιδιών & ενηλίκων με νεοπλασματική ασθένεια & φίλων αυτών. ‘ΜΑΖΙ ΣΟΥ’ και Δήμος Άργους Ορεστικού υπό την αιγίδα Του Ιατρικού Συλλόγου Καστοριάς. Πνευματικό Κέντρο Άργους Ορεστικού 21/11/14.